Ramzan of Ramadan

Opgroeiend in Paramaribo in de tweede helft van de twintigste eeuw was de vastentijd van de moslims voor ons kleintjes een zeer aangename tijd. Je mocht met je ouders heel vroeg opstaan, je vastte wel niet, maar je mocht mee-eten en genieten van de eerste maaltijd van die dag.
Aan het einde van de dag, bij het ontvasten zat je weer aan de eettafel en at mee van de lekkere hapjes, waaronder veel zoetigheden zoals dadels, die bijna vast onderdeel zijn bij het breken van het vasten. De maaltijden waren volgens mij in die vastenperiode waarschijnlijk met meer aandacht bereid, want het leek erop alsof het eten in de vastenmaand veel smakelijker en lekkerder was.

Eid Ul Fitre
Aan het einde van de vastenmaand wanneer de maan met het blote oog te zien was, werd de daaropvolgende dag uitgeroepen tot Eid Ul Fitre. Daarom wordt die maan Eid ka chaand genoemd, die zie je dus slechts één keer per jaar. Als klein kind vond je het machtig om tegen je vriendjes, die je soms maar een paar dagen niet had gezien, te kunnen zeggen “je bent een Eid ka chaand geworden”. Dat gaf een volwassen gevoel!

Het Eidfeest werd toentertijd uitbundig gevierd. In je nieuwe kleding ging je in de ochtenduren naar de moskee voor het gezamenlijke Eid gebed, na afloop gaven wij elkaar de hand onder het uitspreken van de wens Eid Mubarak.
Buiten deelde je geld uit aan de armen die zich langs het trottoir voor de moskee hadden opgesteld. Het waren in het algemeen kleine bedragen, soms enkele centen, een stuiver of een dubbeltje; het was een tijd van gedeelde armoede, van delen wat je kon missen. Mijn moeder vond het heel belangrijk om het weinige dat wij hadden te delen, zij placht te zeggen Garibon ki duaen bahut zaroori hain (=de zegeningen van de armen zijn hard nodig). De rest van de dag werden bezoeken afgelegd aan familie en kennissen waar je iedere keer wat moest eten, anders voelden de mensen zich beledigd. Aan het einde van de dag waren maag en buik helemaal gevuld.

In Suriname werd in die tijd de vastenmaand aangeduid als Ramzan. Het Arabisch woord Ramadan voor de vastenmaand hoorde je nooit, dat was niet gekend in ons land. In de liederen die wij toen en zelfs nu op de radio horen, wordt consequent het woord Ramzan gebruikt, nooit Ramadan. Ook in India waar ik lange tijd heb gewoond, is in de afgelopen decade de trend om het woord Ramzan te vervangen door Ramadan. Het vasten op zich wordt zowel in Suriname als in India Roza genoemd, dat woord is nog steeds in gebruik en niet vervangen door het Arabische Sawm.
Iftar
Voor het ontvasten wordt tegenwoordig gesproken van Iftar, ook een Arabisch woord. Iftar parties zijn bijeenkomsten waar zowel Moslims als niet Moslims aanwezig zijn, waar het vasten voor de rozadaron (=zij die vasten) gezamenlijk wordt gebroken. Ik kan mij niet herinneren dat vroeger in Suriname gesproken werd van Iftar. Terwijl nu wel gesproken wordt van Iftar in ons land, is niet merkbaar dat er bijvoorbeeld vanwege onze gezagsdragers Iftars worden georganiseerd. Dat gebeurt wel in vele landen waar grote groepen Moslims wonen, de Amerikaanse president Obama organiseerde vorige week een Iftar in het Witte Huis, dat sedert 1996 traditie is geworden in dat land. In India en Indonesië zijn het vaak de ministers van Buitenlandse Zaken die voor het Corpse Diplomatique Iftar parties organiseren.

Arabisering
Bij zijn spreiding heeft de Islam zich deels aangepast aan de omstandigheden in de landen die werden veroverd. Voor wat de taal betreft ontstond bijvoorbeeld in India een mix van het Perzisch van de Mogol veroveraars en het Hindi dat voornamelijk in het noorden van het Indiase subcontinent werd gesproken. Zo kreeg je als communicatie taal het Hindustani of Urdu met woorden als ramzan, roza en ook de populaire vaarwel groet Khuda Hafiz.Maar ook bij deze veel gebruikte goodbye groet onder de Moslims is de trend te bespeuren dat men niet meer zegt Khoda Hafiz maar Allah Hafiz.
Sommigen verklaren dit veranderende woordgebruik als een manier voor Moslims, die geconfronteerd worden met een toenemende intolerantie, om hun Islamitische identiteit te versterken. Anderen zijn van mening dat het kiezen voor Arabische woorden een teken is van de ware gelovige van de Islam.

Sommigen in Suriname geven nog steeds de voorkeur aan het woord Ramzan voor de vastenmaand en geen Ramadan, want we spreken geen Arabisch in dit land. Ter hunner ondersteuning zeg ik daarom ook het oude, vertrouwde Khuda Hafiz.
Rudie Alihusain