Zegen en bescherming gevraagd op vooravond Ramadan

Aan de vooravond van heilige vastenmaand Ramadan hebben, Javaanse moslim westbidders dinsdag in de vooravond sadjèn (voedseloffer) gezet. Tijdens de vastenmaand stuurt Allah de geesten van de voorouders terug naar de aarde ter bescherming van ons levende wezens, vertelt Imaam Paul Abas aan Starnieuws. “Wij westbidders geloven in het hiernamaals en ter verwelkoming van onze voorouders, alle overledenen bieden wij hen thuis voedsel aan.”

Voorafgaand aan de handeling, heeft Abas eerst met Imaam Toekiman Sanamin en Robby Ralim een pungahan slamentan (religieuze heilsmaaltijd) gehouden bij Timbul Dadi Utomo Islam moskee. Volgens de Javaanse kalender wordt de Ruwah maand verlaten en volgt de Puasa, de vastenmaand. Abas zegt dat er acht keer per jaar wordt geofferd bij verschillende hoogtijdagen. “Bij deze slamentan offeren wij dan acht gerechten, met aparte betekenissen, die samen symbolisch om de bescherming van de voorouders vragen.”

Als voorzitter van de gemeente zegt hij dat het ritueel een eeuwen oude Javaanse culturele traditie is. Hij is ermee opgegroeid en heeft van zijn ouders over de verschillende offers geleerd. “Ik ben nu erin ingewijd en draag deze traditie ook in de gemeente, met name de jongeren over.” Hij is zich ervan bewust dat mensen bang worden, of raar opkijken bij de gedachte dat de geesten van de overledene terugkomen en zij voedsel aangeboden krijgen. “ Er is niets vreemd aan of iets om angstig van te worden. Iedereen, in elk geloof vraagt toch om bescherming en zegen voor jou, je gezin en het land?”

Cultuur en traditie
Nadat Abas het gebed heeft geopend met het aansteken van de mengan (vuur met wierook), doet Ralim in het Javaans een smeekbede en staat bij elk gerecht stil. “De geesten dwalen rond, en wij roepen ze op om samen met ons deze maaltijd te gebruiken. De geesten blijven met ons tot het einde van de Ramadan.” Het gebed wordt vervolgd in het Arabisch door Sanamin, waarna alle gerechten onderling worden verdeeld. Nog voor de klok zes tikt, snellen de mannen zich naar hun huis om het sadjèn ritueel te doen. Abas gaat eerst bij vijf families langs, waar hij als voorganger het gebed voor hen zal doen. “Na de sadjèn thuis, komen wij terug naar de moskee voor het eerste avondgebed, de maghrib.”

Wilfred Saimo doet als hoofd van zijn gezin de sadjèn thuis. Hij leest het gebed van een blaadje, meegekregen van zijn ouders en schoonouders. De voorganger kan niet tegelijk bij alle families langs dus de handelingen en het gebed neerpennen was een goede oplossing. Zijn vrouw en andere familieleden hebben de gerechten voorbereid. Het hoofdgerecht is de apem een gebakken koek van rijstmeel dat symbool staat voor de dood. “We hebben verder lievelingsgerechten van de overledenen gezet als soep, snoep en ook wat sigaretten. Ze hielden van roken.” Saimo doet dit al langer dan dertig jaar. “Het is meer een Javaans culturele uiting, traditie dan religie. Ik hou ervan en doe het met heel mijn hart.” Saimo zegt andermans religie en cultuuruitingen te respecteren en heeft geen boodschap aan personen die vreemd opkijken van de voorouderverering. “Niet iedere westbidder doet dit. Ik heb dit altijd gekend en nooit een vlekje op me lichaam of pijn ervan overgehouden. Integendeel geeft het mij voldoening. Ik doe iets voor mijn voorouders.”

De Javaans Islamitische beweging in Suriname kent twee stromingen: oost- en westbidders, afhankelijk van de gebedsrichting. Het verschil tussen hen ligt ook nog in de culturele en religieuze beleving, waarbij de westbidders meer gebruiken, rituelen kennen uit het Hindoeïsme en Boeddhisme. Vanaf de 15e van Ruwah maand tot aan de vooravond van Ramadan hebben zij de Nydran gedaan. Een Javaans ritueel, waarbij de graven worden gereinigd en voor de voorouders wordt gebeden.