Surinaamse ondernemingen en corporate governance (dl 1)

Corporate governance (behoorlijk ondernemingsbestuur) is de Engelse term voor bestuur (governance) van een onderneming. Corporate governance handelt over de vraag hoe invulling wordt gegeven aan het bestuur van een onderneming en hoe verantwoording over dit bestuur wordt afgelegd. Governance gaat over besturen en beheersen over verantwoordelijkheid en zeggenschap en over verantwoording en toezicht. Integriteit en transparantie spelen hierbij een grote rol.

Op vele plaatsen in de samenleving, zowel in de private als in de publieke sector, is dit onderwerp van discussie. De checks and balances staat in een onderneming centraal. Bij goede corporate governance gaat het in essentie om een efficiënt toezicht op het bestuur (checks) en om een evenwichtige verdeling van invloed tussen bestuur, de raad van commissarissen en de algemene vergadering van aandeelhouders (balances). Het is alom bekend dat een goed systeem van corporate governance bijdraagt aan een goed functionerende economie.

De financiële schandalen van bedrijven in verschillende landen in Europa hebben het vertrouwen in de integriteit van het bedrijfsleven in de media en in het persoonlijk bewustzijn van mensen danig geschokt. Ook al sprak men van sociale verantwoordelijkheid van bedrijven, dan bleek dat nog geen belemmering te zijn voor fraude en bedrog. Men is toen tot het juridische besluit gekomen om expliciete regels te stellen waaraan bedrijven moeten voldoen, regels voor de financiële verslaglegging: de integriteit van instellingen en jaarrekeningen; de onafhankelijkheid en integriteit van bestuurders; regels voor de raad van commissarissen. Deze regels zijn gericht op het bereiken van goede checks en balances.

Enkele bekende initiatieven voor corporate governance:
- Global Compact in 2000 gelanceerd door de secretaris-generaal van de VN, Kofi Annan. Dit is geen code, maar vormt in feite een platvorm of podium voor ondernemingen voor uitwisseling van ‘ best practice-bepalingen’ van economisch, sociaal en milieuverantwoord gedrag;
- Diverse bedrijfscodes van ‘ corporate governance’ (de Sarbanes-Oxley wet in VS, de codes Lippens (beursgenoteerde bedrijven) en Buysse
(niet-beursgenoteerde bedrijven) en een actieplan van de EU in 2003;
- Code Tabaksblad - in 2003 gelanceerd in Nederland- die na heftige discussies toch wettelijk ingang heeft kunnen krijgen.

Belangrijk zijn de juridische aspecten en de praktische toepassing van de regels in de ondernemingen vooral bij de overheidsinstellingen. Op verzoek van Euronext Amsterdam, het Nederlands Centrum van Directeuren en Commissarissen, de Stichting Corporate Governance Onderzoek voor Pensioenfondsen, de Vereniging van Effectenbezitters, de Vereniging Effecten Uitgevende Ondernemingen en de Vereniging VNO-NCW en op uitnodiging van de Ministers van Financiën en Economische Zaken, heeft de Commissie Tabaksblad op 9 december 2003 opgesteld: De Nederlandse corporate governance code; Beginselen van deugdelijk ondernemingsbestuur en best practice bepalingen, die na goedkeuring, inwerking is getreden vanaf het boekjaar beginnend op of na 1 januari 2004. De voorzitter van de Commissie was de bekende jurist, Mr. M. Tabaksblad. De code vervangt het rapport ‘Corporate Governance in Nederland; De Veertig Aanbevelingen’, uit 1977 van de Commissie Peters.
Deze code is als volgt ingedeeld:
- Preambule met 13 punten;
- Principes en best practice bepalingen (met I tot en met V punten);
- Verklaring van en toelichting op enkele begrippen die in de code zijn gebruikt (I tot en met V punten);
- Verantwoording van het werk van de commissie (1 tot en met 63 punten).

Inhoud Nederlandse corporate governance code
De belangrijke bepalingen uit de code, die voor onze ondernemingen van belang kunnen zijn, worden kort samengevat in punt A en punt B.
A. Enkele bepalingen uit de Preambule
1. De code is van toepassing op alle vennootschappen met statutaire zetel in Nederland en waarvan de aandelen of certificaten van aandelen zijn toegelaten tot de officiële notering van een van overheidswege erkende effectenbeurs (=beursgenoteerde vennootschappen).
2. De code gaat uit van het in Nederland gehanteerde uitgangspunt dat de vennootschap een lange termijn samenwerkingsverband is van diverse bij de vennootschap betrokken partijen.
Belanghebbenden hierbij zijn o.a. werknemers, aandeelhouders, en andere kapitaalverschaffers, toeleveranciers, afnemers, maar ook de overheid en maatschappelijke groeperingen. Het bestuur en de raad van commissarissen behoren met de belangen van de verschillende belanghebbenden rekening te houden.
3. De code bevat zowel principes als concrete bepalingen die de bij een vennootschap betrokken personen c.q. partijen tegenover elkaar in acht zouden moeten nemen. De principes kunnen worden opgevat als de moderne, en inmiddels breed gedragen, algemene opvattingen over goede corporate governance. De vennootschap vermeldt elk jaar in haar jaarverslag op welke wijze zij de principes van de code in het afgelopen boekjaar heeft toegepast.
4. De principes zijn uitgewerkt in concrete best practice bepalingen. Deze bepalingen creëren een zekere normstelling voor het gedrag van bestuurders en commissarissen en aandeelhouders. Zij geven de nationale en internationale ‘best practice’ weer en kunnen worden opgevat als een nadere invulling van de algemene beginselen van goede corporate governance.
5. Het Nederlands kabinet heeft aangekondigd de corporate governance code een wettelijke basis te geven door in boek 2 BW vast te leggen dat bij algemene maatregelen van bestuur een gedragscode kan worden aangewezen. (0ntwerp lid 5 van artikel 2:391 BW ligt bij de Tweede Kamer). [Opm: lid 5 van dit artikel heeft al wettelijke basis gekregen; lid 5 luidt thans: “Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere voorschriften worden gesteld omtrent de inhoud van het jaarverslag. Deze voorschriften kunnen in het bijzonder betrekking hebben op naleving van een in de algemene maatregel van bestuur aan te wijzen gedragscode”].
6. Het is aan de aandeelhouders om het bestuur en de raad van commissarissen over de toepassing van de principes van de code en de verklaring over de naleving van de best practice bepalingen ter verantwoording te roepen. De inhoud van het hoofdstuk in het jaarverslag over de corporate governance structuur en het corporate governance beleid van de vennootschap en de verklaring over de naleving van de best practice bepalingen, kunnen jaarlijks, op initiatief van het bestuur dan wel van aandeelhouders, in de algemene vergadering van aandeelhouders aan de orde worden gesteld.
7. De vennootschappen doen al het nodige om zo spoedig mogelijk aan de bepalingen van deze code te voldoen.


Andre Saheblal

De schrijver is jurist en rechtswetenschapper. Hij is gepensioneerd directeur van Justitie en Politie, oud hoofddocent rechten van de Adek UvS en vroegere juridisch adviseur van het Surinaamse Rode Kruis. Hij heeft in vele overheidscommissies gezeten o.a. in de Commissie Uitgifte Surinaamse Jurisprudentie.