Ontwikkeling Suriname op vleugels programmatische partijen

Politieke partijen hebben een specifieke rol te vervullen binnen een democratie. Deze rol omvat onder andere het aanbieden aan de burgers van een zinvolle visie op ontwikkeling, mogelijkheden voor politieke participatie en de ruimte om de toekomst van ons land vorm te geven. Alleen als de meerderheid van burgers en politieke partijen hier daadwerkelijk invulling aan geven zal Suriname de vicieuze cirkel van armoede en corruptie succesvol doorbreken.

Democratie en programmatische partijen
Op weg naar de verkiezingen houden alle partijen de kiezers voor dat de enige goede gang naar ontwikkeling loopt via hun politieke partij. Dat de politiek het beleid maakt dat de ontwikkelingsmogelijkheden van iedere burger beïnvloedt staat buiten kijf. Een belangrijk feit is echter dat voor de adequate democratische representatie van de kiezer het programmatisch systeem en programmatische partijen onmisbaar zijn.
In vele ontwikkelingslanden echter, Suriname niet uitgezonderd, ontberen partijen de capaciteit en vaak ook de wil om langs programmapunten een band te bouwen met de kiezer. Dit gebrek vertoont duidelijke associaties met een verlaagd democratisch gehalte en niet optimale en beperkte beleidsformulering en structuren.

Het profiel
Hoewel politieke partijen niet simpelweg langs nette rechte lijnen verdeeld kunnen worden in programmatische of niet programmatisch, is er toch een bepaald overheersend profiel dat onderscheiding mogelijk maakt.
Alle partijen kunnen al dan niet strategieën aanwenden die gekarakteriseerd kunnen worden als niet programmatisch, zoals bijvoorbeeld personalisme, populisme, cliëntelisme, patronage, etniciteit en/of religie. Ze kunnen zelfs verschillende strategieën toe passen in verschillende gebieden. Van belang is in hoeverre de programmatische strategieën de boventoon voeren in de ‘overall’ strategie.

In Suriname voldoen de meeste politieke partijen niet aan het profiel van een programmatische partij. Een programmatische partij tracht kiezers namelijk te bereiken door hen een zinvolle keuze aan te bieden zoals verwoord in hun politiek programma. Zo een partij handelt langs programmatische lijnen en vertoont goed gestructureerde en stabiele ideologische commitments. Dit vormt de basis voor de connectie tussen de partij en de gemeenschap, verkiezingscompetitie onder partijen en beleidsformulerende processen.

Om echt als programmatische partij te worden geclassificeerd moet een partij:
- zich hoofdzakelijk programmatische bewegen, structureren en handelen met en naar de gemeenschap, dus
niet middels cliëntelisme en charismatische weg.
- ruimte in regeringen zoeken en aanwenden ter uitvoering van hun programma's
- de partij zodanig organiseren dat dit het delen en reproduceren van het programmatische platform bevordert.

Programmatische partijen bieden burgers een zinvolle keus in beleid door hun te benaderen via coherente politieke programma's.
Daarbij moeten deze partijen beschikken over:
- een verzameling van standpunten als,onderdeel van een goed gestructureerd en stabiel politiek programma
- Interne coherentie en overeenstemming over een aantal beleidsposities
- een commitment en mogelijkheid om op zijn minst invulling te geven aan enkele sleutelprogrammapunten
zoals beloofd wanneer in een regeerpositie
- een partij programma als belangrijkste instrument voor het aantrekken en communiceren met de kiezers.

Factoren van invloed op het bestaan van de programmatische partij
Het ontstaan en functioneren van de programmatische partij is onderhevig aan verschillende factoren van structurele aard. Belangrijke zijn vooral urbanisatie evenals economische en intellectuele ontwikkeling die de keuzes van politici en kiezers bepalen.
Om als programmatische partij te overleven en stand te houden moet zo een partij de mate van programmatische mobilisatie combineren met andere strategieën. Wat hen blijft onderscheiden is echter de mate waarin ze dat doen.

Suriname programmatisch?
De aanwezigheid van één of meer programmatische partijen maakt Suriname niet automatisch tot een land met een programmatisch politiek systeem of een mogelijke aanwijzingen tot verschuiving in die richting. Er zijn partijen die zowel programmatische als niet programmatische trekken vertonen. Aangezien echter het breder partij systeem hoofdzakelijk etnisch en cliëntelistisch is, is de druk ontzettend groot op partijen die willen blijven bouwen op en voortgaan met het consolideren van hun programmatische zijde. Te vaak zien we dat men maar terugvalt op het cliëntelisme.

Het huidige politieke firmament vertoont partijen die:
- een krachtige cliëntelistisch machine draaien
- partijen die het persoonlijk instrument zijn van charismatische partij leiders
- partijen wiens afgevaardigden in DNA niet in lijn met hun beloftes aan het volk handelen
- partijen met een chronisch gebrek aan capaciteit om consistente algemeen belang dienende
beleidspakketten te ontwikkelen, voor te stellen en uiteindelijk te implementeren.
- 'policy switcher' partijen, die programmatisch campagne voeren, maar dan hun eigen beleids voorstellen
verraden wanneer ze gekozen zijn en
- partijen die slechts ‘één issue’ bewegingen zijn en die een veel te smalle beleidsvisie hebben.

Verkiezingen als onderdeel van democratische competitie zijn niet meer gericht op burgers maar op consumenten die moeten worden verleid of klanten die moeten worden gekocht.
De noodzakelijke omslag zal pas komen wanneer een voldoende aantal programmatische partijen met voldoende aanhang deze kan forceren.

De kracht en het belang van de programmatische partij
In de wereld is aangetoond dat de daadwerkelijke afrekening met wanbeleid en misbruik van staatsmiddelen evenals bestrijding van corruptie, pas kans van slagen heeft bij voldoende en toenemende invloed van programmatische partijen. Voorbeelden hiervan zijn niet slechts beperkt tot landen in onze regio zoals Chili en Brazilië. Ook Suriname zal dus geen uitzondering hierop vormen.
Het uithollen van de politiek schaadt democratie net als het plegen van militaire staatsgrepen dat heeft gedaan. De leiders die dit proces begeleiden verergeren de crisis van representatie en de legitimiteit die ze juist zeggen te verdedigen. Suriname is hier een voorbeeld van met een duidelijke uitholling van instituten en ondermijning van hierarchische structuren. In de context van de crisis en structurele aanpassingen, doen ze vaak alsof ze grote ondersteuners zijn van democratie door populistische rhetoriek zonder een concreet programma. ; ze doen heel weinig om daadwerkelijk de sociale noden van de meerderheid van de bevolking te verlichten. Er is hoofdzakelijk sprake van wat ook genoemd wordt ‘audience democratie’ of ‘videopolitiek.

Het fenomeen waarbij vele politici een aanpak hanteren gericht op het buiten de deur houden van of het in onvoldoende mate ruimte te bieden om mede regeerverantwoordelijkheid te dragen aan programmatische partijen, is zeker niet in het voordeel van de daadwerkelijke ontwikkeling van onze samenleving. Een zeer afkeurenswaardige doch vaak gehanteerde strategie is dat de enkele programmatische partijen hier te lande steeds gemarginaliseerd worden door alle serieuze en vaak zeer zinvolle en oplossingsgerichte beleidsvoorstellen die zij doen, af te doen alsof het belang van het volk niet gediend is hiermee. Het zou namelijk toch maar afkomstig zijn van een kleine partij die vaak ook nog andere onterechte etnische of sociale stickers opgeplakt krijgt. De ware reden is echter dat men het grote eigen belang zo lang mogelijk wil beschermen door het buiten de deur houden van daadwerkelijke structurele, algemeen belang dienende programma's en beleid waar deze programmatische partijen onbevreesd en overtuigd voor staan.

Maar er is hoop en dat de tijden veranderen is duidelijk. Jonge Surinamers zijn veel minder geneigd om zich te laten inpalmen door zuiver etnische sentimenten of een “carte blanche” te geven aan deze of gene “baas”. Ze zoeken naar duidelijke programma’s die getoetst kunnen worden op uitvoerbaarheid en partijen die samen met hun op deskundige wijze hier invulling aan wensen te geven. Het momentum voor de programmatische partijen in Suriname is in zicht. Operatie Schoon Schip is in aantocht!

Angelic Alihusain-Del Castilho
Ondervoorzitter DA91