‘Tees’ januari: de sterfdag van Mahatma Gandhi

Vandaag ‘Tees’ (30) januari 2014 is het 66 jaar geleden dat Mohandas Karamchand Gandhi, meer bekend als Mahatma Gandhi, in de Indiase hoofdstad Nieuw Delhi om 5.12 uur ' s middags lokale tijd werd doodgeschoten. Het was en is nog steeds moeilijk voor te stellen dat de 78-jarige Gandhi, die zijn leven lang geweldloosheid en vrede had gepredikt zelf op een gewelddadige wijze om het leven werd gebracht door een religieuze fanaticus.

Direct na zijn dood in 1948 creëerde een team bestaande uit Husnlal Bhagatram- Rajendra Krishan-Rafi een lied getiteld Suno suno ae duniyawalon, Bapuji ki amar kahani (= Luister o’ wereld naar het onsterfelijke verhaal van Bapu). Bapu is een informeel woord voor vader.
Het lied telt 102 regels, duurt ruim 13 minuten, wordt op een ongeëvenaarde wijze gezongen door Mohamed Rafi en wordt beschouwd als een gezongen biografie van Mahatma Gandhi. Uit dit lied zal ik enkele malen enige regels gebruiken ter ondersteuning van mijn verhaal.

Gandhi had gedurende zijn hele leven het pad gevolgd van de Bhakti Joga, Jyan Yoga en Karma Yoga. Zijn leven en zijn strijd reflecteren een volkomen onbaatzuchtige instelling en een volledige dienstbaarheid aan zijn land en volk. In het begin van de gezongen biografie hoort men de regels:

lekin jo phaani duniya mein amar kahaane aate hain
woh kaab maya moh mein phanskar apna samaa ganwaate hain (maar zij die op de sterfelijke wereld zijn gekomen om onsterfelijk te worden,
zij verliezen zichzelf niet in wereldse verlangens en geneugten).

Gandhi, een ware Karma Yogi, heeft nooit gestreefd naar roem, eer en fortuin. Op Gandhi’s 70ste jaardag in 1939, schreef Albert Einstein, de Nobelprijs winnaar voor Natuurkunde in 1921 dat “generaties die nog zullen komen moeilijk zullen geloven dat zo’n man van vlees en bloed ooit op deze Aarde heeft rondgelopen”.

Opdeling in India en Pakistan
Gandhi had zich sterk verzet tegen de verdeling van het Britse Rijk in een Hindoe India en een Moslim Pakistan. Het druiste in tegen zijn geloof in de eenheid van het land met zijn vele volkeren. Maar hij kon het tij niet keren, de verdeling werd doorgedrukt en ging gepaard met ernstige godsdienstige moord- en roofpartijen tussen Hindoes en Moslims, die in konvooien van honderden kilometers lang van India naar Pakistan trokken of omgekeerd van Pakistan naar India op zoek naar nieuwe onderkomens.

Dit was de sfeer waarin op 15 augustus 1947 India officieel onafhankelijk werd verklaard. Gandhi nam aan geen enkele officiële festiviteit deel, hij vastte en bad die hele dag. Hij richtte ook geen enkele speciale boodschap aan het land. Hij bekleedde geen enkele officiële functie, maar wel werkte hij als een soort ‘super-premier’ en deed wat hij kon om de verbroedering en de eenheid in het land te bevorderen. Dat zag hij als zijn belangrijkste taak.

‘Tees’ januari 1948
Gandhi arriveerde uit Kolkata, waar hij de gemoederen enigszins had weten te bedaren, in Nieuw Delhi op 9 september 1947. Hij verbleef zoals gewoonlijk in het Birla House (nu Gandhi Remembrance) op nummer 5 aan de Albuquerque Road, tegenwoordig Tees Januari Marg, een brede, boomrijke avenue in het hart van Nieuw Delhi. Op dit adres zou Gandhi de laatste 144 dagen van zijn leven doorbrengen.

Vrijdag 30 januari was een koude winterdag in Nieuw Delhi. Niemand had een idée wat op die middag gebeuren zou. Gandhi was met zijn huisgenoten, onder wie zijn kleindochter Manu, om half vier in de ochtend opgestaan voor de ochtendgebeden. De dag begon en eindigde voor Gandhi altijd met gebeden, die hij beschreef als de “sleutel van de ochtend en afsluiting van de avond”. Zijn gebeden betroffen altijd teksten uit de geschriften van alle godsdiensten omdat hij op deze wijze de eenheid van alle religiën wilde benadrukken, maar heel in het bijzonder ging het om teksten van het Hindoeïsme en de Islam. De gezongen biografie

Hindu Muslim dono uski aankhon ke taare thhe
duniya ke saare hi mazhab bapu ko pyare thhe (Hindoes, Moslims beiden waren de sterren in zijn ogen
alle godsdiensten van de wereld waren dierbaar voor bapu)

Gandhi had iedere dag een volle agenda, als hij geen bezoekers had, schreef hij brieven en artikelen in Hindi, Engels en Gujrati, de taal van de staat waar hij geboren was. In het algemeen was het de hele dag door een komen en gaan van ministers en anderen. Een vaste bezoeker was premier Nehru, die iedere ochtend als hij in Delhi was, om negen uur 's morgens een stop maakte op weg naar kantoor.

Op de bewuste dag was één van de prominente bezoekers Mevr. R.K. Nehru, echtgenote van ambassadeur Nehru (een neef van premier Nehru) die in de middaguren zou afreizen naar de Verenigde Saten. Op haar verzoek gaf Gandhi haar een foto met zijn handtekening en de boodschap as a representative of a poor nation, you should lead a simple and frugal life while you are there.
Een andere bezoeker die dag was Life Magazine fotografe, Margaret Bourke White, die hem onder meer de vraag stelde wat Gandhi hoop gaf om tot zijn 125ste te willen leven, een opmerking die hij zelf bij eerdere gelegenheden had gemaakt. Tot haar verrassing antwoordde Gandhi I no longer entertain that hope…..because of the terrible happenings in the world, I do not want to live in darkness’.
Enkele dagen eerder, met name op 20 januari, was een bom ontploft tijdens de gebedsdienst op die dag. Niemand raakte gewond, alleen een muur was omgevallen. Fundamentalistische Hindoes waren zeer boos op Gandhi omdat hij de Indiase regering zover had weten te krijgen dat alle financiële verplichtingen aan Pakistan voldaan werden. De Hindoe fundamentalisten vonden dat Gandhi teveel toegaf aan de Moslims. Vandaar de bom!
Naar aanleiding van dit bomincident, hadden de veiligheidsdiensten voorgesteld om de bewaking van het Birla huis te versterken en iedere bezoeker te fouilleren.
Maar Gandhi moest hier niets van hebben, hij vertelde het hoofd van de veiligheidsdienst dat “zijn leven in handen was van God en als hij moest sterven geen enkele voorzorgsmaatregel hem zou kunnen redden”. En hij voegde eraan toe those who preferred security to freedom had no right to live.

De laatste bezoeker
Gandhi had als laatste bezoeker voor die dag om 4 uur 's middags, minister Sardar Patel van Binnenlandse Zaken. Hij had hem ontboden om te praten over de meningsverschillen die waren ontstaan tussen Patel en premier Nehru. Na deze meeting zouden de middag gebeden om 5 uur beginnen. De meeting tussen Gandhi en Patel eindigde om 5.10 's middags.

In de tuin waar de gebedsplaats was, hadden zich circa 250 mensen verzameld. Gandhi stapte, gesteund door zijn kleindochters Abha en Manu uit het huis en liep richting de verhoging in de tuin waar hij plaats zou nemen.
Onder de 250 mensen bevond zich ook Nathuram Vinayak Godse, lid van een groep van 7 fanatieke Chitpavan Brahmanen uit Pune, die een revolver in zijn zak had verborgen. Gandhi had nauwelijks 5 tot 6 stappen gedaan toen Godse, drie schoten snel na elkaar loste op het bovenlichaam van de prediker van geweldloosheid. Gandhi viel dodelijk getroffen neer.

Nimmer ‘Hey Ram’ ?
Volgens Gandhi’s persoonlijke secretaris, Venkita Kalyanam, die vlak achter de Mahatma stond toen hij dodelijk werd getroffen, heeft Gandhi de woorden Hey Ram nimmer geuit, want hij was op slag dood. Wel had Gandhi enkele maanden eerder gezegd dat hij graag zou willen sterven met de naam van Ram en Rahim op zijn lippen, want die waren voor hem één en dezelfde God.
In de laatste dagen van zijn leven had hij na de avondgebeden herhaaldelijk de wens uitgesproken dat God hem weghaalt uit dit leven omdat hij geen stille getuige wilde zijn van de ‘monstruous barbarities that were going on in the country’.

Volgens Kalyanam heeft God de wens van Gandhi via moordenaar Godse verhoord. Hij stierf terwijl hij in de richting van God liep en niet op een ziekbed lag. Hij stierf zonder te lijden, zonder een moment van pijn. Hij gaf zijn leven voor land en volk waar hij zo intens van hield. Ik eindig mijn verhaal over Tees Januari in dezelfde zinnen als de gezongen biografie

yaad rahe bapu ki kahani bhool naa is ko jaayen hum
bapu ne jo diya jalaaya uski jyot badhaaye hum
jai bapu ki jai Gandhi ki bolo sab jan jai Gandhi (het verhaal van bapu mag niet vergeten worden
wij moeten de vlam die bapu aangestoken heeft blijven verspreiden
met zijn allen zeggen wij leve bapu, leve Gandhi)

Rudie Alihusain