Sedney geeft visie over verkiezing Bouterse

Op het plein voor de Alphonsiuskerk waar bisschop Wim de Bekker op zondag de mis leidt, rennen schoolkinderen rond in hun groen-wit geruite schooluniform. In De Mantel eet een groepje ouderen het middagmaal.
Boven, op een klein balkon met naast zich een rollator, zit Jules Sedney (87). De krant 'de Ware Tijd' ligt op zijn schoot. De staatsman van weleer heeft een halve eeuw Surinaamse politieke geschiedenis meegemaakt. Hij was achtereenvolgens minister van Financiën, premier van Suriname en president van de Centrale Bank. Onlangs verscheen een nieuwe druk van zijn boek De toekomst van ons verleden, waarin hij de Surinaamse politieke geschiedenis analyseert.

Sedney is herstellende van een ziekte. Hij moet het nog rustig aan doen. Maar hij wil graag uitleggen hoe het volgens hem zo ver heeft kunnen komen dat Suriname deze week Desi Bouterse tot president koos. Zo breekbaar als Sedney oogt, zo scherp zijn zijn analyses. „Suriname heeft vijftien jaar de tijd gehad om te voorkomen dat Desi Bouterse president zou kunnen worden.”

Sedney is een van de grote criticaster van Bouterse. Toen hij in 1983 onder het regime van Bouterse centralebankpresident was, kwam hij met de toenmalige legerleider in conflict. „Er moest een Colombiaanse lening worden afgesloten, maar ik vertrouwde het zaakje niet. Het riekte naar drugsgeld. Ik weigerde te tekenen.” Sedney vluchtte vervolgens naar Nederland. „Daar ben ik in het verzet gegaan. Ik heb me altijd ingezet voor de Surinaamse ballingen in Nederland en de nabestaanden van de Decembermoorden. Ik ben altijd brieven blijven schrijven en heb altijd aandacht voor de zaak gevraagd. Als ik in Suriname was gebleven, was ik waarschijnlijk ook opgepakt.”

In het voorwoord van zijn boek schrijft Sedney: ‘Vernieuwing kan niet tot stand worden gebracht door mensen die vasthouden aan een heden dat reeds stervende is (...) Wie niet mee kan, moet terugtreden. Zo is het leven, zo is ook de politiek.’

Is de verkiezing van Desi Bouterse tot president de vernieuwing waar u op doelde?
„Zeker niet. Maar je kunt niet ontkennen dat dit een grote verandering is. De Surinaamse politiek is al zo lang statisch. Sinds de staatsgreep van 1980 is er eigenlijk niets veranderd in het politieke landschap. Dezelfde mensen bevechten elkaar al jaren op de politieke podia. Daarom ben ik geneigd om iedere grote verandering die wel plaatsvindt toe te juichen. Al vind ik niet dat Bouterse zelf president had moeten worden. Hij had iemand anders naar voren moeten schuiven.”

Heeft zijn verkiezing u verrast?
„De opkomst van Bouterse heeft zich al heel lang geleden aangekondigd. Al sinds eind jaren tachtig, toen de eerste democratische verkiezingen sinds de militaire tijd plaatsvonden. De NDP, was nog maar net opgericht en verloor de verkiezingen. Het Front van de ‘oude’ etnische partijen won gigantisch. Maar daarna is het Front steeds verder achteruitgegaan. Die kwam wel telkens aan de macht, maar had steeds meer partijen nodig om die meerderheid te vormen. Het Front bleef zetels verliezen, iedere verkiezing steeds meer.”

Hoe verklaart u dat de NDP, steeds meer kiezers trok?
„Een groot deel van de bevolking accepteerde niet dat Bouterse zo werd afgewezen door het Nieuw Front. Front-leider en president Venetiaan had hem tot zijn persoonlijke vijand gebombardeerd. Intussen werd er niet echt met Bouterse afgerekend wegens de Decembermoorden en de mensenrechtenschendingen in Moiwana. In de politiek speelde deze kwesties alleen onderhuids.
„Geloof me: Bouterse had al veel eerder uitgeschakeld kunnen worden. Het Nieuw Front had kunnen voorkomen dat deze man president zou worden. Ze hadden een wet kunnen maken die bepaalt dat iemand die een coup heeft gepleegd of in een proces is verwikkeld geen president kan worden. Daar hebben ze vijftien jaar de tijd voor gehad. Maar ze dachten: ‘Ach, we laten hem maar met zijn politieke partijtje spelen, dat wordt toch nooit heel groot.’ Maar op een bepaald moment was Bouterse groot genoeg, en werd hij in eigen land geaccepteerd. En kijk nu: hij haalde 23 zetels bij de verkiezingen. Dat is gigantisch veel. Dat is wat vijf partijen bij elkaar verenigd in het Nieuw Front niet gelukt is.”

Waarom is er nooit zo’n wet geïnitieerd?
„De zaak is zwaar onderschat. Op het moment dat het Decemberproces eind 2007 van start ging, kon je op je vingers natellen dat Bouterse zich kandidaat zou stellen voor het presidentschap. Dat was namelijk vanaf dat moment zijn enige redding om uit de gevangenis te blijven. Toen had iedereen kunnen nagaan: nu wordt het serieus.”

U heeft wel gesuggereerd dat Venetiaan Bouterse nodig had.
„Ja, ik denk dat Venetiaan een vijandsbeeld nodig had om zijn eigen macht veilig te stellen. Om zichzelf meer kleur te geven. Want terwijl scholieren niets over die geschiedenis van de jaren tachtig leerden, is er wel politiek mee bedreven. In verkiezingstijd werd de geschiedenis van de jaren tachtig levendig opgerakeld. Waarom? Om angst bij de mensen aan te wakkeren.

Waarom zou Bouterse zijn straf moeten ontlopen als hij in het nu nog lopende Decemberproces schuldig wordt bevonden?
„Wat mij betreft was er geen Decemberproces geweest. Processen bevredigen niet. En nu zeker niet, want tijdens zijn regeerperiode zal er helemaal geen veroordeling komen, lijkt me. En als er wél een veroordeling komt, leidt dat toch tot een vorm van amnestie.
„In 2005 is er weer gesproken over een waarheidscommissie naar het voorbeeld van Zuid-Afrika. Zo’n buitenjustitieel proces hadden ze naar mijn idee toen opnieuw in overweging moeten nemen.”

Waarom noemt u Venetiaan ‘machtsdronken’?
„Een voorbeeld. Zijn partij de NPS is behoorlijk gekelderd en heeft nog maar vier zetels kunnen halen binnen de Nieuw Front-combinatie. Eén van die zetels is door Venetiaan binnengesleept, dus hij zou direct het parlement in kunnen gaan. Maar dan moest hij iets eerder opstappen als president, omdat de parlementsleden vorige maand geïnstalleerd zijn. Dat weigerde Venetiaan.”

Zal Venetiaan op 12 augustus persoonlijk de ambtsketting omhangen bij zijn opvolger Desi Bouterse?
„Dat gaat Venetiaan nooit doen. Daar is hij veel te rancuneus voor. Tegelijk is het ook iets principieels van Venetiaan.”
Raakt Suriname niet enorm geïsoleerd met Bouterse aan het hoofd?
„Dat is moeilijk te zeggen. De relatie met Nederland zal er misschien niet beter op worden. Maar we zouden de ontwikkelingsrelatie sowieso afbouwen. Ik hoop dat als Nederland Bouterse wil straffen, ze niet ook de Surinamers straffen. Ergens ben ik bang dat Nederland die fout wel gaat maken. Het gevaar is dat Nederland dan de sympathie van de Surinamers verliest.
„Of Bouterse goed zal regeren, is een vraag die me bezighoudt. Toen hij in 1980 de macht greep, wilde hij geen politieke functies bekleden. Dat liet hij aan anderen over. Hij gaat nu voor het eerst besturen. Als ik kijk naar de eerste stappen tot nu toe, dan geeft dat vertrouwen. Hij benoemde Robert Ameerali tot vicepresident, voorzitter van de Kamer van Koophandel en iemand die niet uit de partij van Bouterse komt. Dat geeft het bedrijfsleven een enorm vertrouwen. Maar ik ben afwachtend. Wat ik wel zeker weet, is dat Bouterse er alles aan zal doen om een president te zijn die bemind wordt. Hij wil geliefd zijn. Hij zal er echt voor gaan.
„Vergeet niet: na alles wat hij heeft gedaan en misdaan, is hij toch president geworden. Democratisch gekozen nog wel. Zeg me: hoeveel mensen lukt dat? Dat is toch uniek! Er staat veel voor hem op het spel. Het is zijn laatste kans.”

De populaire dominee Steve Meye zegt dat Bouterse binnenkort publiekelijk om vergeving gaat vragen voor de Decembermoorden. Nabestaanden noemen dit een ‘show’ en willen dat hij in de rechtszaal komt getuigen. Kan Bouterse vergeven worden?
„Ik hoop dat hij echt vergeving gaat vragen. Bouterse moet dat doen. Het is een eerste stap in de goede richting. Het kan natuurlijk ook worden opgevat als schuldbekentenis. Maar vergeving vragen werkt zuiverend voor beide partijen. Als hij dat publiekelijk zal doen, is het meer een healing.
En is dat dan goed of slecht?.”
Dan zegt Sedney: „Weet je, ik gun hem het presidentschap wel. Dat iemand als hij president is geworden, daar heb ik toch ontzag voor.”

Bouterse is een charismatisch leider die tot de verbeelding spreekt van de jeugd en grote delen van de bevolking . Kan hij wel een goed voorbeeld voor de samenleving zijn?
„Ik weet het niet, ik voel me machteloos. Ik heb de verkiezingen op de voet gevolgd. Het was interessanter dan ooit, maar ik weet me echt geen raad.”
En dan zegt hij bijna hulpeloos, terwijl hij een hand in de lucht steekt: „Hé, luister eens, het is niet mijn schuld dat Bouterse heeft gewonnen!
„Hoewel ik afwachtend ben, wil ik hem toch een kans geven. Dat heeft de bevolking ook gedaan. Vanaf dit punt moeten we verder. Misschien begint hier wel een heel nieuw hoofdstuk van de Surinaamse geschiedenis. Misschien komt het Nieuw Front nooit meer terug en blijft Bouterse vijftien jaar aan de macht. Misschien is dit een nieuw begin.”

Tekst: Nina Jurna

(Dit interview verscheen vandaag in uitgebreidere vorm in het NRC Handelsblad)