Sint en Piet, ongeloofwaardige boemannen ook in Nederland?

Volgens de Nederlandse Sinterklaastraditie zouden er de volgende ochtend cadeaus zitten in mijn schoen. Mooi niet. Mijn vader was in hart en nieren tegenstander van de Sinterklaasviering. Commercieel carnavalesk bedrog uit Holland, waar wij - modaal zwart gezin - onze vingers vooral niet aan moesten branden. Gelul, vond mijn moeder. Zij was van mening dat mij vader gierig was en geen geld wilde uitgeven, en maar iets verzon om zijn portemonnee dicht te houden en om maar weer op de zwier te gaan.

Bij ons was er geen schoorsteen, dus had ik wat vers gras in die schoen gedaan voor het arme paard van de Sint. Het paard moest vooral niet op ons fragiele zinken dak klimmen. Mijn vrees voor een 'nachtelijke neergestorte Sint met paard-ramp', hield mij de gehele nacht wakker. Het enige schoenenpaar dat ik had, stond een nacht bloot aan diefstal door de talloze passerende zwervers, maar mijn hunkerend geloof in een wonder won het van mijn vragen over een onwerkelijke Sint. Mijn moeder troostte mij de volgende dag, omdat de schoenen van het gehele gezin leeg bleken, weliswaar doordrenkt met tropisch regenwater. Mompelend dat mijn vader te beroerd was om cadeaus te kopen, had zij ten einde raad maar Chinese prullaria gekocht. Speelgoed dat kapot ging voordat je het aanraakte; Chinees bedrog- dat weldra bij het grof vuil lag.

Sinterklaas was een zwarte geschminkte clowneske boeman - met katoenen baard die de passaatwind nauwelijks kon weerstaan - die de kinderen angst aanjoeg. Zwarte Piet, een veiligheidsagent, geminachte verrader van de zwarte lokale bevolking, gedoodverfde knecht die Sint op zijn wenken bedient, en het grote spionage boek aanreikte waarin allerlei (afgeluisterde) onwaarheden opgetekend waren om een belediging, straf , getreiter, of beloning te legitimeren, was negeerbare kwaliteit. Neen, Suriname (1967-zie foto) was niets voor de Europese Sint. Hij werd dan ook geplaagd, gesard en achternagezeten – op jacht naar zijn mijter, baard en snor- en iedereen probeerde hem een hakje te zetten. Niets was vermakelijker dan een verwarde, onthutste, plechtige en toch omgevallen Sint, met onrustige Pieterbaas, die met zijn roe tevergeefs de treiteraars achterna was gerend. Eind jaren zestig nam een populaire theatermaker/dichter Eugene Drenthe van cultuurvereniging NAKS (Na Arbeid Komt Sport) het initiatief om 'Gudu pa' (rijke vader) in te voeren, de Surinaamse versie van Sinterklaas. Die kwam dan in Paramaribo aan, niet met de stoomboot uit Spanje, maar met een houten korjaal uit het binnenland met gezonde bosvruchten en echte ongeschminkte pieten met lendendoek. Het tafereel zou een comedy-film niet misstaan.

Toen ik in de maalstroom van migranten in Nederland belandde, hoorde ik tijdens een van de optredens van de cabaretier Toon Herman dat hij ook soortgelijke jeugd ervaringen had met het ongeloofwaardige Sinterklaasfeest en de pieten- zwart als roet- uit de kolenmijnen in Limburg. De Nederlandse volksgeest herbergt deels ook de inhaligheid van de hoogmoedige dominee en de nietsontziende sjacherende koopman; die beiden knollen voor citroenen van de hand doen. Een hilarische symbiose van twee uitersten die immer in spanning - opgeroepen door eigen geveinsde tradities - leven om er beter van te worden. De dominee voert als normerende gedachtepolitie de boventoon, terwijl in de praktijk de koopman de kans grijpt je pootje te lichten; zich beiden ethische pleitbezorgers van het getraumatiseerde kind wanend. Maar de klassiek Nederlandse zendeling van weleer hoeft heden zijn land niet meer uit om zijn getuigenissenpolitiek te belijden. De te bekeren vreemdeling is al lang geleden in Nederland aangespoeld en blijkt niet alleen bekeerd, maar ook nog heiliger dan de Paus. De voorbeeldig ingeburgerde stakkers uit het land van Piet en Sint wensen slechts naarstig mee te doen met de traditionele feestvreugde. Maar zowel de ontdekkers van Sinterklaas, als diegenen die zich beledigd voelen, door een deur te willen loodsen en tegelijkertijd een roemruchte traditie in naam van het bewierookte kind zuiver te willen houden, lijkt geen sinecure. Ook het Sinterklaasfeest heeft een veranderende omgeving en houdbaarheidsdatum.

Ludwich van Mulier, Nijmegen


Belangrijke noten:
De Lutherse protestanten, protesteerden tegen het Heidense sinterklaasfeest. In de meeste Europese landen werd toen het Sinterklaasfeest afgeschaft. Aldus Louise Muller; Afrikanist bij het African Studies Centre (Leiden). Zij pleit voor de gelijkwaardigheid van Sint en Piet.
Getuigenissenpolitiek. Nederland heeft uit solidariteit met emanciperende groepen en een soort ethisch normbesef, altijd een waardeoordeel klaarstaan over verre landen. Maar overweging van de effecten die, de standpunten (getuigenissen) hebben voor Nederland zelf wordt onvermijdelijk. Minister Max van der Stoel; naar aanleiding van de Nederlandse buitenlandse politiek in de Oliecrisis 1973, in het Midden Oosten).