Analyse: We zitten duidelijk in de lift, maar welke…?

Fiscaal jurist Robby Makka heeft een analyse gemaakt over de periode drie jaar na de verkiezingen van 25 mei 2010. Er is een sociaal akkoord getekend met het volk. Na over een weer geloop is er uiteindelijk een regering gevormd door de Mega Combinatie (MC), A Combinatie (AC) en Volks Alliantie (VA). Makka maakt een analyse van de afgelopen periode voor Starnieuws.

Op 21 augustus 2010 tekenden acht politieke leiders het regeerakkoord 2010-2015. De handtekeningen staan vermeld op pagina 6 van het akkoord. Het regeerakkoord moe(s)t als basis dienen van de huidige regering (MC, AC en VA). Inmiddels zijn binnen 3 jaren, van de acht handtekeningen, drie 'geschrapt'. Vijf zijn over. De vertrokken leiders zijn 'staatsvijanden' geworden. Zij zitten niet meer in de coalitie.

De reuring die er nu is tussen PL en AC in Commewijne, kan scheuring teweeg brengen. De PL voorzitter zei: “de relatie met AC was vroeger beter”. Wat is vroeger? In de jongste peiling van Sesos piekt de NDP 21 zetels, 30 zetels zijn buiten. Er zijn nog twee jaren te gaan. Het 4e jaar gaat op 26 mei, in. Wat is er door de politiek aan de (fundamenten van) de economie gedaan?

In het regeerakkoord, plechtig getekend en op welk succes letterlijk is gefeest, komt het woord economie (slechts) twee keren voor (pagina 4):

1. “Herstructurering van de economie waarbij hervorming van de publieke sector en bevordering van de groei en ontwikkeling van de private sector sterk ter hand worden genomen, in het bijzonder van de kleine en middelgrote nationale bedrijven”.

2. Een zodanige toename van het inkomen uit de nationale productie dat een toenemend en duurzaam overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans wordt bereikt, met diversificatie van onze economie, het bereiken van een overschot op de lopende rekening van staatsfinanciën en neutrale financiering van het totale financiële tekort vanwege de kapitaaluitgaven van de overheid”.

Soorten besluiten
Voor de uitvoering van de punten 1 en 2, staan er op pagina 2, vier soorten besluiten: 90 dagen, 1 jaar (korte termijn) en 2 tot 3 jaar (middellange termijn) en 4 jaar (lange termijn).
Nu 3 jaren voorbij zijn, blijven er alleen maar lange termijn besluiten over (pagina 2 punt 10).
Vooropgesteld, de economie is groeiende. Maar, bij deze groei is er een belofte geweest. Een sociaal akkoord. Er zijn diverse slogans hiervoor: slogan 1 is kruistocht tegen corruptie (regeringsverklaring), Slogan 2: Suriname in transformatie (Ontwikkelingsplan), slogan 3 gewijzigde beleidsinzichten, slogan 4: dat is het verschil. Hiernaast is er geroepen: 'mens staat centraal', harder werken, investeringswetgeving, sociaal zekerheidstelsel, armenzorg, duurzame voorspoed, diverse staatsinstrumenten en bestanden, transparantie in goudsector, mineraal instituut, IDCS, voedselschuur. Zo kan ik doorgaan. Maar landbouw draagt nog steeds 10% bij van het nationaal inkomen. Salariskosten van de overheid -ook in 2010 en 2011- zijn enorm gestegen en zitten in de categorie 60% en meer. Vul maar aan.

Misgelopen kansen
Als wij de twee punten van het regeerakkoord analyseren, dan merken wij dat aan de herstructurering van de economie niet veel is gedaan. Trots: 1) een government take met miljoenen voordelen, 2) flinke inkomsten uit de devaluatie, 3) ordening goudsector, 4) one billion dollar company, 5) zeer goede monetaire reserve, 6) mooie credit ratings, 7) economische groei, 7) toename export, met olie en goudprijzen.

Maar er is nog steeds een belangrijk statistiekcijfer dat knaagt: de armoedegrens is nog steeds hoog (ongeveer SRd 1400). Er zijn salarissen van SRD 600. En als het hard regent staan wij blank. En dan de onderrealisatie van de begroting. Veel hoger technisch kader zit met loon thuis. Public sector is niet hervormd, en hoge kapitaaluitgaven kunnen niet worden gedaan. Er is een dalende inflatie naar schatting 6%, maar geen minimumloon. Ook geen overschot op de lopende rekening, maar wel flinke onderhandse gunningen. Wie boven SRD 800 inkomsten heeft, betaalt nog steeds belastingen. Een nieuw AZV is er nog niet, maar een kopstuk van het bekende muziekrechten bureau heeft een “on en min vermogen” kaart. En met staatskosten is er een verkeerd biologieboek gekocht. Over de verspillingen praten wij niet. Ook zou de PL-leider investeerders, dus ook economie, halen uit Indonesië. Maar IDCS welke in het regeerakkoord staat, komt -economisch- niet van de grond. Kortom: met al de mooie cijfers is er tot nu toe weinig verzilverd.

Kwaliteitsoverleg zwak
Ondanks een Tripartiet overleg, een SER en een overleg met Ravaksur wil het bedrijfsleven gekend worden bij hervormingen van de douane. Ook ondernemers zijn teleurgesteld in KMO fonds van 35 miljoen SRD. Er is door alle werkgeversorganisaties een spoedonderhoud aangevraagd over het KMO fonds en de hervormingen bij de douane. Het Tripartiet Overleg kan maar niet effectief vergaderen, de SER is on hold gezet, het minimumloon dat maar niet van de grond komt, de BTW die op zich laat wachten enz.

Het SZF-bestand moet een kwaliteitsslag krijgen, ambtenarenbestand moet worden opgeschoond, werklozen en werknemers moeten opnieuw worden geregistreerd, grondtitels overzicht moet minutieus worden bekeken, belastingplichtigen moeten worden gezuiverd. Weet u hoeveel wij met huurwaardebelasting, en of onroerend goed belasting als staat kunnen verdienen?
De economen Winston Wirht en Winston Caldeira, voorstander van een bepaalde vorm van onroerend goed belasting, zitten in de top van de overheid, maar krijgen waarschijnlijk de ondersteuning niet. Wij laten de bestanden en de inkomsten liggen.

Verhitting economie
Inmiddels is er een dreigende verhitting van de economie. Een tijdelijk cash krapte, meestal rond 1e kwartaal. Het Jeugdparlement is maanden niet uitbetaald, evenzo diverse andere crediteuren. Maar in 2014 en vooral 2015 (laatste jaar) hebben wij weer een 1e kwartaal. Overliquiditeit en (onderhandse) gunningen zullen de komende periode door moeten gaan. De projecten moeten (versneld) worden uitgevoerd. De monetaire reserve neemt af, goudprijs daalt en de groeibelofte van woningen (18000) en werkgelegenheid (5000) wordt niet ingelost. Geen paniek, de economie zit goed. Maar rente kan omlaag en de leningen kunnen zacht worden.

Balans na 3 jaar
Wij hebben: prachtige en progressieve creditratings van Fitch (‘deze week nog BB-min), Moody’s en Standaard and Poor's, Staatsolie als een one billion dollar company, hoge monetaire reserve, genoeg vreemde valuta, bevestigde economische groei van 4%, geschatte inflatie tussen 5 en 6%. De consumentenprijzen zijn op maandbasis zelfs gedaald (0,4%). Ook op meso en micro niveau noteren wij goede cijfers: DSB, Hankrinbank, Assuria die steeds meer omzetten draaien.

Wanneer wij de balans opmaken over de afgelopen 3 jaar, voor wat betreft politiek en economie, dan constateren en analyseren wij dat de regeringseconomie faalt. Tussen economie en politiek is de relatie gelijk aan een ongelukkig huwelijk. In mijn optiek is de president een 'Federale Econoom'. Hij moet een sterker financieel economisch management (laten) voeren.

Nog 2 jaar
Het is straks erop of er onder. De economische motor draait niet soepel, deze motor dreigt te stotteren. In het vorige kabinet schreef de commissievoorzitter DNA van Financiën, Rabin Parmessar een heleboel brieven. Zij werden allemaal op de site van NDP geplaatst. Nu worden de brieven niet meer geschreven, zij zijn van de site weggehaald. De toenmalige coalitie beantwoordde deze brieven niet, en nu doet deze coalitie hetzelfde.

Wij moeten leren om in het kader van goed bestuur altijd en alle brieven te beantwoorden. Als u “oog om oog toepast, wordt de wereld blind”.
Als wij de grote projecten uitvoeren kan er een economische impasse zijn. Meer omloop van SRD's vergroot vraag naar vreemde valuta. Zonder juiste mix aan monetaire (opvang) maatregelen en de aankomende uitgaven kunnen de 'poten van de MC troon' beven.

Twee jaar economisch leiderschap
Er moet meer gebrainstormd worden. Zonder brain krijgt u alleen storm. Nieuwe ruimte voor economisch leiderschap moet worden gemaakt. Een economie valt stil door gebrek aan politiek leiderschap. De politiek 'beeft', nu de economie hapert. De regeringseconomie na drie jaar is meer 'bling bling' en in het eerste kwartaal 'bibberig' gebleken.

Vele economen hebben een oplossing, weinig de goede. “Een econoom is iemand die alle antwoorden kent op de vragen van vorig jaar”, is een bekende spreuk. Daar moeten wij niet aan meedoen. Laat ons praten over een economie welke een gearriveerde toekomst heeft. Een echt sociaal akkoord met een financiële overeenkomst. Laat ons ook de groeibelofte waarmaken met sterke economische en sociale instituten. Veel interne en externe controle. Indien nodig, moet het regeerakkoord opnieuw worden geschreven. Zet het Planbureau beter in.
Na drie jaar fouten en verkeerde diagnoses kunnen wij de komende twee jaar de tien belangrijkste punten eruit halen. Twijfelen mag, aarzelen niet. Rijk word je alleen, gelukkig met elkaar. Geld moet zeker rollen, anders hadden ze wel vierkant gemaakt. Wij zitten duidelijk in de lift, maar welke.?, hangt van de 'federale econoom' af. Op naar de laatste twee jaar...

Robby Makka
(Fiscaal jurist/analyticus)