Nobelprijs voor stamcelonderzoek naar Yamanaka en Gurdon

Twee pioniers van het onderzoek naar stamcellen hebben de Nobelprijs voor Geneeskunde 2012 gewonnen. Shinya Yamanaka uit Japan en John Gurdon uit het Verenigd Koninkrijk kregen de prijs voor het wijzigen van volwassen cellen in stamcellen, die een ander type cel in het lichaam kunnen worden.

Prof Gurdon gebruikte een darm monster om kikkers te klonen en Prof Yamanaka veranderde genen om cellen te herprogrammeren. Het Nobelcomité zei dat de twee de wetenschap hebben “gerevolutioneerd.”

Wanneer een zaadcel een eicel bevrucht, is er slechts één type cel. Zij vermenigvuldigt zich en sommige van deze voortkomende cellen worden gespecialiseerd om alle weefsels van het lichaam inclusief zenuwen en botten en huid te creëren. Het is niettemin een eenmalig proces, als een cel eenmaal gespecialiseerd is, kan zij haar lot niet veranderen.

Cel informatie
Gurdon bewees in 1962 dat de genetische informatie in een darmcel van een kikker alle informatie bevatte om een geheel nieuwe kikker te creëren. Hij nam de genetische informatie en plaatste het in een kikker ei. De hieruit voortkomende kloon ontwikkelde zich tot een normale kikkervisje. De techniek zou uiteindelijk leiden tot het schaap Dolly, het eerste gekloonde zoogdier.

Veertig jaar later maakte Shinya Yamanaka gebruik van een andere benadering. In plaats van de genetische informatie in een ei over te brengen, herprogrammeerde hij de cel. Hij voegde vier genen toe aan huidcellen die ze omzetten in stamcellen, die op hun beurt gespecialiseerde cellen kunnen worden. Yamanaka gebruikte vier genen om een huidcel te veranderen in een stamcel.

Radicale verandering
De ontdekking heeft ons begrip van hoe cellen en organismen zich ontwikkelen, radicaal veranderd, zei het Nobelcomité. "De ontdekkingen van Gurdon en Yamanaka hebben aangetoond dat gespecialiseerde cellen de ontwikkelingsklok kunnen terugdraaien onder bepaalde omstandigheden.” Hij voegt eraan toe dat deze ontdekkingen wereldwijd ook nieuwe instrumenten hebben aangereikt aan wetenschappers en ze hebben geleid" tot een opmerkelijke vooruitgang in veel sectoren van de geneeskunde.”

De hoop is erop gevestigd dat de technieken een radicale verandering teweeg brengen in de geneeskunde door een monster van de huid van een mens te gebruiken om stamcellen te creëren. Het idee is dat ze kunnen worden gebruikt om het hart na een hartaanval te repareren of het proces van Alzheimer te keren.

De wetenschappers krijgen hun prijs, zo’n US$ 1,4 miljoen, op 10 december –de sterfdag van Alfred Nobel, in Stockholm uitgereikt. Vorig jaar was de prijs nog US$ 1,8 miljoen, maar door de onrust op de financiële markt besloot de Nobelstichting de prijs te verlagen. De Nobelprijs voor de Literatuur wordt donderdag bekendgemaakt.