Braziliaanse indianen verklaren de oorlog aan boeren

Het landconflict tussen de Guarani-Kaiowá-indianen en grootgrondbezitters in de zuidwestelijke Braziliaanse staat Mato Grosso do Sul is een kruitvat dat dreigt te exploderen, zeggen waarnemers.

Uit statistieken van de Inheemse Missionaire Raad (CIMI), die de Braziliaanse Nationale Bisschoppenconferentie in 1972 heeft opgericht, blijkt dat bij ruzies met land- en rancheigenaren 279 indianen zijn vermoord sinds 2003. Het meest recente geval is de verdwijning van Eduardo Pires op 10 augustus. Hij is niet meer teruggezien na een aanval door gewapende mannen op een groep Kaiowá-indianen in het reservaat Arroio Korá, in de gemeente Paranhos bij de grens met Paraguay.

Arroio Korá, een gebied van ongeveer 7.000 hectare, is in december 2009 door de toenmalige president Luiz Inácio Lula da Silva officieel erkend als inheems grondgebied. Een week later bepaalde een federaal Hooggerechtshof na bezwaar van een landeigenaar dat een sectie van 184 hectare niet onder deze nieuwe status valt.

"De overheid had niet verwacht dat de rest van het land in de praktijk daadwerkelijk in het bezit zou komen van de Guaraní-Kaiowá-indianen", zegt Flávio Machado, regionaal coördinator van de CIMI in Mato Grosso do Sul. De gemeenschap, die ongeveer zeshonderd leden telt, bezet momenteel ongeveer 700 hectare land. "Toen de indianen besloten hun land op te eisen, kwam er een gewelddadige reactie", zegt hij.

Treiterij
Volgens Eliseu, een Kaiowá-leider die de aanval op de ochtend van 10 augustus heeft meegemaakt, hadden zo'n vierhonderd indianen een kamp opgezet bij een ranch op het officieel aan hen toegekende land. Korte tijd later arriveerden gewapende mannen. "Ik hoorde geweerschoten en ging ervandoor. We zijn een vreedzaam volk. We hebben geen wapens, maar dat wil niet zeggen dat we niet blijven strijden voor ons land", zegt Eliseu. "Als we sterven, dan op ons eigen land."

Sinds de aanval is Eduardo Pires zoek. "Ik vermoed dat hij dood is", zegt Eliseu. De Federale Politie van Mato Grosso do Sul onderzoekt de zaak. Een week na de aanval verwijderde de politie een aantal ranchers en hun vee uit het gebied. Sindsdien hebben de Kaiowá-indianen te maken met bedreigingen. De meest expliciete bedreiging wordt geuit in een filmpje op YouTube. "Wij maken ons op voor een confrontatie. Dit is gewoon treiterij", zegt Luis Carlos da Silva Vieira in het filmpje. "Wij hebben wapens. Als ze oorlog willen, kunnen ze die krijgen."

Etnocide
De Kaiowá-gemeenschap publiceerde als reactie een brief waarin de overheid wordt gevraagd aandacht te besteden aan de kwestie. "De grondbezitters hebben een collectieve doodsbedreiging geuit in de media en wij eisen een onderzoek en stevige straffen voor deze mensen die aanzetten tot genocide of etnocide", zeggen ze. "Wij herhalen dat ons gevecht voor ons voorouderlijk land puur bedoeld is om het menselijk leven en de flora en fauna op deze planeet te beschermen. Het is niet onze intentie iemand te vermoorden."

De openbare aanklager onderzoekt de zaak en bezocht het gebied op 28 augustus. In een bericht op de website van het parket staat naar aanleiding van het bezoek dat er vijf schoten gehoord werden, vermoedelijk bedoeld ter intimidatie.

De Guaraní-Kaiowá-indianen hebben altijd geleefd van zelfvoorzienende landbouw. Dat wordt steeds moeilijker omdat ze geen toegang meer hebben tot hun voorouderlijk land, hoewel ze de steun hebben van de Nationale Inheemse Stichting, een overheidskantoor.
Het land van de indianen wordt al tientallen jaren gebruikt door kolonisten en ranchers. De Cerrado, een tropische savanne die kenmerkend is voor Mato Grosso do Sul, is langzaamaan veranderd in een gebied met sojabonenplantages en vee. Het land is ook in trek voor de productie van suikerriet voor ethanol.

Legale bezetting
Het besluit om het gebied Arroio Korá te bezetten, werd genomen door de leiders van de indianengemeenschap tijdens een vergadering bekend als de Aty Guasú. Ondanks de recente aanvallen, wil de gemeenschap niet langer wachten tot de overheid actie onderneemt. De indianen willen snel de controle terug over hun land. "Doordat alles zo lang duurt, worden er sowieso mensen vermoord", zegt een inheemse leider, Tonico. "We gaan al ons land bezetten, ook als we niet beveiligd worden en mogelijk gedood. Dat is zo besloten."

Het besluit om het land te bezetten werd genomen uit woede over een decreet van de procureur-generaal op 17 juli, die de staat verdedigt. Volgens het decreet mag inheems land bezet worden voor waterkrachtprojecten, communicatie- en transportinfrastructuur en militaire faciliteiten zonder vooraf overleg te voeren met de inheemse bevolking.