Reactie: De grijstinten van de geschiedenis

Het artikel van Sandew Hira als antwoord op mijn opiniestuk, heb ik met belangstelling gelezen. De hele discussie over 'wetenschappelijkheid' is een lastige. Mijn punt was, dat als je wetenschap sterk laat domineren door een vooraf ingenomen ideologisch standpunt, de uitkomst ook bepaald wordt door die ideologie. Dat geldt uiteraard zowel voor degenen die het kolonialisme min of meer willen goedpraten (zoals de Nederlandse historicus Piet Emmer) als voor degenen die de slechtheid ervan willen aantonen zoals Hira en Zunder. Bij geen van beide stromingen voel ik me thuis.

Onlangs heb ik deel 11 van het hoofdwerk van de historicus Dr. Loe de Jong gelezen Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Dit deel handelt over Nederlands Indië. Het zal ongeveer 40 jaar geleden geschreven zijn, maar trof mij door een zekere objectiviteit. Overigens is Loe de Jong bepaald niet mals in zijn eindconclusies over het kolonialisme en het Nederlandse beleid terzake. De Jong schetst een zeer conservatieve sfeer in het Nederlandse koloniale milieu van de jaren dertig, dat in al zijn arrogantie vaak blind was voor de grote veranderingen in de wereld.

Met dit harde eindoordeel van de historicus De Jong had ik weinig moeite, omdat het vooraf gegaan werd door een uitgebreid relaas betreffende de historische ontwikkeling van het koloniale Nederlands Indië, waarbij zowel de sterke als de zwakke punten van het koloniaal bestuur aan de orde kwamen en ook de economische uitbuiting waarmee dit gepaard ging. Ik heb wel moeite met een benadering, waarbij de helft van het verhaal consequent wordt weggelaten (zowel vanuit het 'pro' als het 'anti' kamp).

Dan nog het punt van het 'beschavingsniveau' van Nederland en de vergelijking die Sandew Hira maakt met het optreden van Nazi Duitsland. Ik blijf van mening dat het flauwekul is om de Nederlandse bezetting van Suriname gedurende vier eeuwen te vergelijken met het optreden van Nazi Duitsland, om vervolgens tot de conclusie te komen dat het Nederlandse beschavingsniveau lager ligt dan het Duitse.

Ook de Arabieren hebben in de loop der eeuwen miljoenen Afrikaanse slaven verhandeld en gehouden, van wie ca. 60% omkwam tijdens het transport. De Arabieren hadden dan volgens die zienswijze ook een heel laag beschavingsniveau. Trouwens, in Afrika zelf had je ook veel slavernij. Laag beschavingsniveau dus. Net als de Romeinen. Wat helpen ons al die beschavingsniveau vergelijkingen? Van mij mag Sandew de Nederlandse, de Arabische, de Afrikaanse en de Romeinse slavenhouders én de Nazi’s allemaal naar dezelfde hel sturen. Het zegt me verder weinig

Het kolonialisme heeft in de loop de eeuwen bepaalde gedaantewisselingen ondergaan, die zowel door interne als externe factoren veroorzaakt werden. Die nuance of grijstint raakt voor mijn gevoel zoek bij een eenzijdige 'pro' of 'anti' benadering. Natuurlijk moeten excessen en wandaden van het kolonialisme aan de orde komen in het onderwijs. Maar alle excessen steeds maar herhalen en de rest van de ontwikkeling buiten beschouwing laten, brengt geen inzicht in de historische evolutie.

Het is zeker ook goed dat de geschiedenis nog eens verteld wordt vanuit het oogpunt van de gekoloniseerde, als het perspectief van de kolonisator het bestaande beeld nog te veel overheerst. Maar als daarbij een sterk ideologisch filter wordt toegepast dat leidt tot een in mijn ogen totaal eenzijdig beeld, zal ik het debat niet uit de weg gaan.

Jan Gajentaan