Sleutel Paraguayaanse crisis in handen Zuid-Amerika

De internationale gemeenschap, vooral Zuid-Amerika, heeft de sleutel tot de Paraguayaanse crisis in handen, zeggen experts. Vorige vrijdag werd president Lugo afgezet door het parlement.

De Zuid-Amerikaanse landen hebben niet lang gewacht met hun reactie op de afzetting van Lugo. Argentinië trok zijn ambassadeur terug. Venezuela deed hetzelfde en schortte zijn olieleveringen aan Paraguay op. Brazilië, Chili, Colombia, Mexico, Peru en Uruguay riepen hun diplomatieke vertegenwoordigers terug voor overleg.

De Mercosur, het grootste handelsblok van Zuid-Amerika, heeft de nieuwe Paraguayaanse regering niet uitgenodigd op zijn volgende top, die donderdag en vrijdag wordt gehouden in het Argentijnse Mendoza. De Mercosur is de douane-unie tussen Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay. Venezuela is bijna lid, Bolivia, Chili, Peru, Ecuador en Colombia zijn geassocieerde leden.

Bloedbad
Volgens Federico Franco, Lugo's opvolger, gaan de buurlanden hun boekje te buiten. Zijn aanstelling is geheel volgens de grondwettelijke procedure verlopen, zegt hij. De centrumlinkse Fernando Lugo, een voormalige bisschop, werd vrijdag afgezet door het parlement. Dat gebeurde via een proces waarbij de Kamer van Afgevaardigden als aanklager optrad en de Senaat als rechtbank. Rechtstreekse aanleiding was het bloedbad in Curuguaty twee weken geleden. Bij een poging om de bezetting van een landbouwbedrijf te beëindigen, kwamen elf landloze boeren en zes politieagenten om.

Andere beschuldigingen tegen Lugo waren onder meer het ondertekenen van een Mercosur-protocol dat de nationale soevereiniteit beperkt zonder eerst het parlement te hebben geconsulteerd en het onvermogen om de golf van onveiligheid in te dammen. Lugo kreeg slechts 24 uur om zijn verdediging voor te bereiden.

Institutioneel zwak
"Een van de belangrijkste actoren op dit moment is de internationale gemeenschap, omdat het land zeer kwetsbaar is", zegt IPS-politicoloog Milda Rivarola. Er zijn vele manieren om Paraguay economisch te raken, omdat het niet aan zee ligt en institutioneel zwak is, zegt ze. Paraguay is het kleinste lid van de Mercosur. Het vertegenwoordigt amper 0,7 procent van het bbp van het handelsblok. Het bedrijfsleven steunde de afzetting van Lugo, maar ze zullen niet bereid zijn voor de sancties op te draaien, zegt Rivarola.

Federico Franco was tot vorige week vicepresident en behoort tot de gematigd rechtse PLRA, de tweede grootste partij van het land, en wordt gesteund door grootgrondbezitters en grote bedrijven. Hij moet nu de legislatuur, die tot augustus volgend jaar loopt, volmaken.

Druppel
De PLRA, die vier ministerportefeuilles had, heeft Lugo vier jaar gesteund maar besloot vorige week zijn steun in te trekken en de afzettingsprocedure te steunen die door de Coloradopartij in gang was gezet. De rechtse Coloradopartij was tot 2008 zestig jaar lang alomtegenwoordig geweest in Paraguay, met inbegrip van de dictatuur van Alfredo Stroessner (1954-1989).
"De PLRA trok zijn steun in omdat het geen zin meer had", zegt Salyn Buzarquis, de nieuwe minister van Openbare Werken. "We hebben geprobeerd om Lugo te overtuigen van de noodzaak om samen te regeren, maar hij en zijn omgeving bleven hun eigen zin doen." Het bloedbad in Curuguaty was de druppel die de emmer deed overlopen, zegt Buzarquis.

De precieze omstandigheden van het bloedbad zijn nog niet uitgeklaard. Tegenstanders van Lugo zeggen dat de boeren verantwoordelijk zijn, Lugo's entourage heeft het over infiltranten die een hinderlaag gelegd hebben.
De gronden die de boeren bezet hielden, worden geclaimd door zakenman Blas N. Riquelme, lid van de Coloradopartij. Maar de staat had de gronden opgeëist. En ook volgens de Waarheidscommissie, die van 2003 tot 2008 de mensenrechtenschendingen onder Stroessner onderzocht, zijn de gronden in handen van de staat overgegaan.

Volgens Rivarola hebben Lugo en zijn entourage de omvang van de crisis niet goed ingeschat en ook het parlement heeft niet stilgestaan bij de internationale gevolgen die de afzetting kon hebben.