Column: Verbitterd, bedonderd en belazerd

Ik voel me verbitterd, bedonderd en belazerd.
Vandaag wordt in de assemblee de discussie gevoerd over de wijziging van de amnestiewet. De uitslag staat al vast. Die is het resultaat van onderhandelingen voor de aanvang van de discussie. De discussie wordt een stellingenoorlog. Het gaat er niet om dat je elkaar overtuigt met argumenten. Iedereen betrekt zijn stelling en roept het hardst dat zijn stelling goed is.

Ik ben schoorvoetend en zeer tegen mijn gevoel in op het punt gekomen dat ik voor amnestie ben volgens het Zuid-Afrikaanse model. In dat model wordt amnestie gegeven door een waarheidscommissie. Waarheidsvinding is dus een voorwaarde vooraf voor amnestie. Amnestie is een beloning voor waarheidsvinding.

Het is niet gemakkelijk om als een nabestaande dit standpunt in te nemen. In de eerste plaats is het niet gemakkelijk voor mezelf. Het druist in tegen mijn gevoel voor wat gerechtigheid is. Maar het is aan afweging tussen persoonlijke emoties en betrokkenheid bij het wel en wee van het volk waar je deel van bent.
Ik realiseer me ook dat andere nabestaanden daar anders over kunnen denken. Dat respecteer ik, zoals ik verwacht dat ze ook mijn mening respecteren. Ik kreeg een mail van iemand die meende dat ik mijn columns vooraf moet laten lezen aan een commissie van nabestaanden die dan goedkeuring geeft over wat ik wel of niet kan publiceren. Die persoon is niet goed wijs. Alle nabestaanden hebben het recht op hun eigen mening, ik ook.

Mijn verbittering komt voort uit het gevoel dat de politieke machten in Suriname een gouden kans laten voorbijgaan om de Decembermoorden op te lossen. In 1987 had het Front de eerste verkiezingen na de staatsgreep gewonnen met 83% van de stemmen. De NDP had 9%. Alles wat het Front toen had willen ondernemen inzake de Decembermoorden zou gesteund worden door een overweldigende meerderheid van het volk. Na dertig jaren pappen en nathouden zijn we in een situatie beland waarin de verhoudingen dramatisch zijn veranderd.
De discussie van de afgelopen weken hebben alleen maar onderstreept wat ik in mijn analyse benadruk: bij amnestie gaat het niet om de vraag of je voor of tegen Bouterse bent. In 22 landen in de wereld zijn waarheidscommissies opgezet, van Zuid-Afrika tot en met Fiji en Argentinië. Steeds gaat het om de vraag hoe je kunt voorkomen dat in een land politieke en maatschappelijke spanningen uit de hand lopen als gevolg van de nasleep van een militaire coup of een repressief regime. De afgelopen week heeft laten zien dat die spanningen reëel aanwezig zijn.

Die spanningen worden niet opgelost met koehandel, want het is geen spanning tussen politieke leiders. Het is een spanning die daadwerkelijk aanwezig is in de samenleving. Daarom voel ik me bedonderd en belazerd. Ik ben voor de koppeling van amnestie aan waarheidsvinding, maar de manier waarop het nu gebeurd is de boel belazeren en denken dat je dom bent en niet door hebt wat er gebeurt.

De koehandel tussen de NDP en Somohardjo – als jij voor de amnestiewet bent, dan kom ik tegemoet aan je eisen (ooit moet duidelijk worden wat die eisen zijn geweest) – heeft geleid tot een voorstel waarbij sowieso amnestie gegeven wordt. De waarheidscommissie is een wassen neus geworden. Amnestie is geen beloning voor waarheidsvinding. Amnestie krijg je gratis. En waarheidsvinding? Al vertel je sprookjes voor de waarheidscommissie, het heeft geen enkele invloed op je amnestie. Daardoor wordt de hele exercitie van de waarheidscommissie een lachertje.

Het initiatief voor dit voorstel komt van de coalitie, maar de oppositie heeft ook een verantwoordelijkheid.
In mijn naïviteit had ik – en met mij een heleboel mensen - in eerste instantie niet door dat de amnestiewet een initiatief was van de oppositie. In de media in Nederland wordt steeds gesproken over het wel of niet aannemen van een amnestiewet en niet om het wijzigen van een wet die door de oppositie in ingevoerd toen zij aan de macht was. Het wordt nu heel lastig om uit te leggen dat je niet tegen het principe van een amnestiewet bent (daar lijkt het in de discussie om te gaan, althans in de Nederlandse media), maar om de condities waaronder je wel of geen wijzigingen accepteert. Kennelijk wordt in het ene geval van misdaden wel amnestie toegekend en in het andere geval niet. Wie bepaalt nou die condities? Niet een principe (bijv. maatschappelijke spanningen beheersen), maar de politieke machtsverhoudingen: wie is er aan de macht. Maar daarmee komt de morele basis van het verzet tegen de amnestiewet te vervallen.

Naar mijn idee heeft de oppositie nog een kans om die morele basis er weer onder te leggen. Stel nu dat zij tegen de coalitie zegt: We zijn niet tegen het principe van een amnestiewet omdat we zelf die wet hebben voorgesteld. We willen een amendement waarbij de autoriteit voor het geven van amnestie wordt doorgegeven aan een waarheidscommissie. Daarbij geldt dat iemand die de waarheid spreekt automatisch amnestie krijgt.
Wat zou het gevolg zijn van deze stellingname? De coalitie kan geen enkel moreel argument bedenken om hiertegen te zijn. Ze krijgen wat ze willen: amnestie en waarheidsvinding. De enige reden om ertegen te zijn is dat ze willen voorkomen dat hun leider een publieke getuigenis aflegt en ondervraagd wordt door een waarheidscommissie. Dat is geen moreel argument, maar een politiek argument.

Een argument dat is opgeworpen tegen de waarheidscommissie is dat Suriname niet iemand kent als bisschop Tutu in Zuid-Afrika. Mijn tegenargument is: die andere 21 landen die een waarheidscommissie hebben ingesteld, kenden ook geen bisschop Tutu. Een waarheidscommissie bestaat niet uit bekende mensen, maar uit mensen die in staat zijn een getuigenis af te nemen en te toetsen. Als we stellen dat er niemand is in Suriname die dat kan, dan is dat een ongelooflijke schoffering van het Surinaamse volk.

De huidige houding van de oppositie betekent prijsschieten voor de coalitie. De coalitie kan de oppositie ruimschoots de gelegenheid geven om uit te leggen waarom ze tegen het principe van amnestie zijn – en daardoor verstrikt raken in hun eigen historie – en de koehandel laten passeren.
En dat zal dan ook gebeuren in de komende week. Een voorspelbare zet in een stellingenoorlog die dat gevoel bij me oproept: verbitterd, bedonderd en belazerd.

Sandew Hira