Niet zolang geleden luisterde ik naar een interview met oud-Latijns-Amerika-correspondent Jan Thielen in ABC Actueel. Hij was vanaf 1980 vanuit zijn standplaats Colombia voor diverse media in Nederland werkzaam en woont tegenwoordig in Brazilië. Thielen schreef een boek over het Suriname van Harvey Naarendorp, onafhankelijk intellectueel, oud-minister van Buitenlandse Zaken, oud-diplomaat, lid van het Beleidscentrum, het politiek en beleidsbepalend orgaan van het Militair Gezag onder leiding van Desi Bouterse, CONS-secretaris na 1980 en architect van de Vijfentwintig Februari Beweging, voorloper van de NDP.

Openheid
Ik vond het van arrogantie getuigen dat Naarendorp, die in Suriname woont en over wiens politieke en diplomatieke memoires het boek gaat, niet zelf voor de microfoon kwam. Hij had geen enkele behoefte daaraan, meldde de presentator in de afkondiging van het interview met auteur Jan Thielen. Erg jammer dat Naarendorp ‘dokte’, om een Surinaamse uitdrukking te gebruiken. Ik vind oprecht dat – nu het boek er is – Naarendorp zijn verhaal zelf ook voor het voetlicht moet brengen in interviews met media of lezingen. Veel politieke ontwikkelingen in de roerige jaren ’80 begrijp ik nu beter na lezing van het boek, hoewel ik het niet eens ben met enkele van Naarendorps opvattingen en analyses. Toch ben ik hem dankbaar omdat Suriname – enkele uitzonderingen daargelaten – geen traditie kent van politici of andere publieke notabelen die na een werkzaam leven hun memoires aan de toekomstige generatie nalaten.

Jan Thielen heeft wel veel krenten in de pap laten liggen in zijn interviews van in totaal ruim 100 uur met Naarendorp. Ik neem hem dit niet kwalijk. In veel Zuid-Amerikaanse landen waren in de jaren ’80 grotere politieke omwentelingen gaande dan de sergeantencoup in het onbeduidende Suriname. Thielen was dus niet dagelijks met het land bezig maar raakte in de loop der jaren wel bevriend met Naarendorp, die hij leerde kennen tijdens zijn eerste werkverblijf in Paramaribo. Eigenlijk is Thielen de pushfactor geweest om de memoires te boek te stellen. Dus ook hij verdient een compliment. Zeker als ik in zijn voorwoord lees dat het voor Naarendorp de laatste prioriteit was om zijn verhaal bij een uitgever in Nederland te publiceren. ‘Daar heeft men [de publieke opinie] de neiging, meende hij, zich te schikken naar wat door politiek Den Haag wordt voorgeschoteld.’
 
Obsessie met politiek Den Haag
Deze aanhaling uit het voorwoord van Thielen is feitelijk ook de rode draad in Naardendorps beschouwingen over de relatie met Nederland (lees politiek Den Haag). Hij begint met het duiden van Suriname als ‘onbedoelde samenleving’ (deel van de titel) omdat mensen uit alle windstreken van de wereld door de kolonisator naar Suriname zijn gehaald voor eigen belangen. Nederland heeft, aldus Naarendorp, nooit bijgedragen aan het smeden van een Surinaamse natie. ‘Soms hoor ik mensen spreken over hoe Nederland en Suriname als land en volk al “eeuwen een innige en nauwe band met elkaar hebben”. Dat is nogal bezijden de waarheid [...] want dat is niet de wijze geweest hoe onze relatie met Nederland tot stand is gekomen.’

Naarendorp is er heilig van overtuigd dat ‘politiek Den Haag’ nog steeds uit is op rekolonisatie van Suriname. Dat de regering-Rutte kort na het aantreden van president Bouterse in 2010 besloot de Surinamedossiers tot 2060 tot staatsgeheim te verklaren is volgens hem hiervoor het ultieme bewijs. Hierdoor wordt de Surinaamse gemeenschap onwetend gehouden over politieke ontwikkelingen die zich na 1975 hebben afgespeeld tussen Den Haag en Paramaribo. Naarendorp somt ze allemaal op en duidt die.

Nederland heeft Suriname de onafhankelijkheid ingeduwd. De Nederlandse militair attaché kolonel Hans Valk heeft onderofficieren van het Surinaamse leger aangezet tot een staatsgreep, omdat Nederland niet langer door één deur kon met de regering-Arron. Toen de coupplegers talmden met de terugkeer naar de democratie werd revolutieleider Bouterse een politieke obsessie voor Nederland. De Rambocuscoup van maart 1982, daar zou Nederland de hand in hebben gehad en – dit is nieuw voor mij – Nederland zou ook een cruciale rol hebben gespeeld bij een coup en/of invasieplan aan de vooravond van de ‘8 december gebeurtenissen’ waarover auteur en geïnterviewde consistent spreken; niet over de Decembermoorden. 

In deze opsomming noemt Naarendorp overigens ook het Nederlandse CoPa-onderzoek, dat leidde tot de veroordeling van Bouterse wegens betrokkenheid bij de internationale drugshandel. Naarendorp gaat uitvoerig in op deze zaak en bespreekt de dubieuze rol van de kroongetuige. Interessant om te lezen: het verzoek van Nederland in 1997 aan Brazilië om Bouterse die daar op bezoek was, te arresteren en uit te leveren. Het was, zoals bekend, minister Hans van Mierlo van Buitenlandse Zaken die hier een stokje voor stak, naar nu blijkt, na advies ingewonnen te hebben bij zijn vriend Harvey Naarendorp. Van Mierlo en ambassadeur Joop Hoekman die van 1981 tot 1983 in Paramaribo gestationeerd was, waren de enige twee politici uit Nederland die volgens Naarendorp deugden en waarmee hij een goede verstandhouding had.

Nederlandse betrokkenheid bij december 1982
Wat was dan de rol van ‘politiek Den Haag’ in aanloop naar december 1982? Dit doet Naarendorp helaas niet uit de doeken. Hij vindt het wel opmerkelijk dat Nederland zich na de ‘8 december gebeurtenissen’ wel opwierp ‘als het morele gezag over ons land’. Voor veel mensen was duidelijk ‘dat het Den Haag helemaal niet te doen was om de waarheid over de ware toedracht van de gebeurtenissen naar boven te krijgen. Daarmee zou ook de eigen betrokkenheid van Den Haag aan het licht zijn gekomen. Ooit heeft een Nederlandse minister zelf gezegd dat het tot staatsgeheim verklaren van de documenten met betrekking tot Suriname mede was ingegeven om het “strafproces van de gebeurtenissen van 8 december geen schade toe te brengen”’.  Ik kan mij deze uitspraak niet herinneren – bovendien ontbreekt bronvermelding.

Als Naarendorp stelt dat Nederland wel degelijk een coup en/of een invasieplan had in de aanloop naar december 1982, dan is het wel merkwaardig dat hij even later zegt dat er geen enkele politieke of ideologische gemene deler was te ontdekken bij de 15 slachtoffers. ‘Er waren mensen bij met een uitgesproken progressieve antikoloniale overtuiging. Anderen waren uitgesproken rechts, anti-Bouterse en zeer nauw verbonden met Haagse kringen [...] Het leek mij ondenkbaar dat al deze personen samen bij een en hetzelfde complot betrokken konden zijn geweest. Daar zat dan geen enkele logica in’, aldus Naarendorp.

Bouterse niet uit Suriname?
Het boek gaat niet alleen over Naarendorp’s politieke en diplomatieke memoires. In vier hoofdstukken getiteld ‘Bouwstenen voor de toekomst’ deelt hij ook zijn visie over problemen en uitdagingen. Een interessante: Niet aardolie of goud, maar export van onze natuurlijke hulpbron water heeft toekomst. In een hoofdstuk bespreekt Naarendorp Desi Bouterse uitvoerig. Een spiritueel persoon die zich regelmatig terugtrekt in een Inheemse gemeenschap in het bos en daar uren en soms dagenlang met een sjamaan kan optrekken. Naarendorp beschrijft ook het buitenverblijf van Bouterse te Brokobaka, dat hij eens bezocht heeft en waar Bouterse regelmatig mensen van diverse pluimage ontvangt in een enorme Indiaanse hut met enkele eenvoudige slaapgelegenheden. Gebaad wordt in de kreek en Bouterse kookt zelf. Na lezing van dit hoofdstuk ben ik nog meer ervan overtuigd dat de voortvluchtige veroordeelde Desi Bouterse, erevoorzitter van de NDP gewoon in Suriname is onder bescherming van een sjamaan in het bos.

Roy.Khemradj@gmail.com

Jan Thielen - De onbedoelde samenleving. Het Suriname van Harvey Naarendorp is uitgebracht door LM Publishers (Edam) en kost €24,95.