Psychiater waarschuwt voor risico's disfunctionele gezinnen

Psychiater Glenn Helberg, tevens voorzitter van het Overlegorgaan Caribische Nederlanders (OCAN), roept in een open brief aan de politici van zijn land Curaçao op tot beleid dat de risico's van disfunctionele gezinnen helpt verminderen. Het is een boodschap die ook voor Suriname relevantie heeft.

Curaçao gaat vandaag naar de stembus. En ik heb een droom. Als kind opgroeiend op Curaçao had ik een droom en dat was dat ik hoopte dat we op een dag onze verschillen opzij konden zetten en dat we konden samenwerken om onze gemeenschap op een hoger plan te brengen. Ik zag het als mogelijkheid vanwege de kleinschaligheid en de korte lijntjes. Daardoor zouden we weten wat goed is. Ik was mij bewust van onze geschiedenis van slavernij en kolonialisme.
De historische datum 30 mei had zijn werk gedaan. Annemarie Braafheid had voor mij verwerkelijkt dat wij ook mooi konden zijn, dat 'black ook beautiful' was. Martin Luther King Jr. was met zijn gelijkheidsprincipes doorgedrongen. Ik dacht dat we het juk van 'zwart is minder' van ons konden afwerpen. Ik genoot onderwijs, hetgeen mijn familie belangrijk vond. Ik zag dat er verschillen waren, maar we waren op weg.

Wat ik op dat moment onvoldoende besefte, is dat er ook iets was als het menselijk gebrek. Dat het niet uitmaakte welke geschiedenis dan ook we achter de rug hadden, de menselijke natuur alom aanwezig is; de menselijke natuur, die zich uit in macht willen hebben en in jaloezie. Die zich uit in het beter willen weten dan anderen en je superieur achten tegenover anderen. Ik besefte niet dat ongeacht hun kleur, mensen op persoonlijk gewin en comfort uit zijn. Dat men niet als vanzelfsprekend wil samenwerken. Dat samenwerking pas lukt als blijkt dat je samen iets aan hebt.

Leefmilieu kinderen
Ik ben inmiddels wat ouder en ben bezig mijn verwachtingen bij te stellen, maar ik heb toch nog een droom. Ik vraag de toekomstige leiders van Curaçao één zaak goed voor ogen te houden en dat is dat we onze kinderen een context moeten aanbieden waarin zij optimaal kunnen groeien. Onze kinderen leven niet in slavernij of kolonialisme. Onze kinderen leven niet in patronagesystemen. Onze kinderen leven in gezinnen waarin ze de wereld aangeboden krijgen, een wereld waarin ze of tot volledige talentontwikkeling kunnen komen of afgeremd kunnen worden.

In Nederland vecht ik met de organisatie die ik als voorzitter mag dienen tegen het vooroordeel dat onze kinderen zwakbegaafd zijn. Wij vechten tegen het vooroordeel dat onze kinderen niet verder kunnen komen. Maar wij kunnen onmogelijk tegen de bierkaai vechten. Wat betekent dat? Het betekent dat als wij ons niet realiseren dat versterking van onze gezinnen prioriteit nummer één is naast een goede economie, wij het tij zullen verliezen. De neurowetenschappen leren ons dat aanleg een is, doch dat omgevingsfactoren ongelofelijk belangrijk zijn voor de ontwikkeling van het brein. Dat deze ontwikkeling tot ver na ons twintigste doorgaat. Dat wij die ontwikkeling zorgvuldig moeten begeleiden. Kinderen worden geboren met een potentie. Daar waar onze gezinnen disfunctioneel zijn, zullen kinderen aan de onderkant van hun mogelijkheden blijven. We zullen mensen creëren die onzeker en bang zijn. Mensen creëren die hun emoties niet in de hand hebben en dit maskeren met lange tenen en verbaal of fysiek geweld. We zullen mensen creëren die manipuleerbaar en afhankelijk zijn. Mensen die misbruikt en misleid zullen worden door mensen die het menselijk gebrek tot hun tweede natuur hebben gemaakt. Mensen die niet zelf kunnen denken maar leiders volgen die zeggen dat zij het beste met hen voor hebben.

Veiligheid
De enige samenleving die werkelijk veilig is, is een samenleving waarin we de rechten van elk individu respecteren en de veiligheid van elk individu respecteren welke achtergrond deze dan ook heeft. Een samenleving waarin we eenieder de kans geven zich te ontwikkelen. Dat wij moeten emanciperen, is een feit. Dat we de sporen van het koloniaal verleden in ons meedragen is een feit. Maar dat wil niet zeggen dat we dit tot expressie moeten laten komen. Datgene wat we voeden komt tot expressie. Voeden we gelijkwaardigheid, wezenlijk respect voor de ander en respect voor jezelf dan zal dat tot expressie komen. Voed je identificatie met minderwaardigheid, slachtofferschap en achterdocht, dan komt dat tot expressie. We zijn mensen met talenten en mogelijkheden. Dat is wat we moeten voeden.

Als ik het over het slavernijverleden heb, is het om bewustzijn te creëren over systemen waarin de mens ontmenselijkt wordt vanwege persoonlijk en financieel gewin. Creëer verantwoordelijke gezinnen, gezinnen die begrijpen hoe je kinderen stimuleert. Als je dat doet zullen we zien hoe snel het slavernij en koloniaal verleden slechts iets is om bestudeerd te worden. En velen zijn daar reeds the living proof van. Velen leven reeds de spreuk: 'I am black and I am proud'. We moeten bewustzijn creëren, dat alle gedachten, denkwijzen, oordelen, stigma’s en taal die wij uit de slavernij c.q. koloniale periode hanteren, de bron zijn voor discriminatie en vernedering. Dat gevoelens die daarmee samenhangen serieus genomen moeten worden. Dat het de - politieke - verhoudingen in het koninkrijk heeft gevormd. Ik wil dat we onze gezamenlijke geschiedenis kennen om recht te doen om aan erkenning, reparatie en verzoening toe te komen. Doch met name wil ik dat we de geschiedenis kennen, zodat we niet in herhaling vallen en vernedering en bevriezing van het gevoel van eigenwaarde aan onze kinderen doorgeven. Want daar vindt de reproductie plaats. Een kind dat opgroeit met geloof in zichzelf en een strong feeling of self, met een goed gevoel van eigenwaarde, is nauwelijks of in het geheel niet bevattelijk voor racisme.

Leiders werk aan een land dat leert van de geschiedenis. Sta ondernemers ongeacht hun kleur niet toe om je mensen respectloos te behandelen. Maak iedereen ervan bewust dat er geld verdiend mag worden, echter niet ten koste van onze mensen maar mèt onze mensen. ‘Jij wordt er beter van, maar de mensen die voor je werken ook’. Een van de wetenschappelijk bewezen regels is dat in die gemeenschappen waar de ongelijkheid (financieel-economische) het grootst is, de sociale problemen het grootst zullen zijn. Leiders werk aan een gemeenschap waarin u streeft naar kansen voor een ieder, zonder uitsluiting. Versterking van onze gezinnen, een verantwoordelijke omgeving op allerlei niveaus en maatschappelijk ondernemen kunnen ons eiland en de mensen op ons eiland tot een succes maken. En dan worden dromen werkelijkheid.

Glenn Helberg