Politiek proces vs. Strafproces

Sinds het Hof van Justitie, de hoogste rechterlijke instantie in Suriname, op 20 december van het afgelopen jaar, vonnis heeft gewezen in het zogeheten 8 decemberstrafproces, gaat er geen dag voorbij of ik hoor met grote stelligheid beweren dat het een politiek proces is (geweest). En die bewering komt uit alle lagen van onze samenleving: van laaggeschoolde burgers, op een zogeheten culturele afstand, tot hoogopgeleiden, wetenschappers en politici.

Het merkwaardige is dat alle partijen, zowel pro als contra, het klaarblijkelijk met elkaar eens zijn dat er een 8 decemberstrafproces is gevoerd. Immers, de opponenten of tegenstrevers hebben dat nimmer gecorrigeerd en met nadruk erop gewezen dat het ging/gaat om een proces, in de betekenis van een rechtszaak of rechtshandeling, althans niet voor zover ik heb kunnen nagaan.

De hardnekkigheid van de opponenten bracht mij aan het twijfelen, zodanig dat ik bijna ging geloven in een gebrek aan mijn ontwikkeling, in termen van scholing en opleiding, omdat ik, anders dan de bedoelde opponenten, kennelijk niet het onderscheid kon maken tussen een politiek proces en een strafproces.

Politiek proces
In de meest neutrale betekenis gaat het bij een politiek proces om een rechtszaak die direct van invloed is op de strijd om politieke macht.  In ons land dringen zich twee voorbeelden hiervan op. Het eerste is de commotie ontstaan rondom het al dan niet verlenen van visvergunningen aan 150 Guyanese vissers, van wie bekend is dat ze illegaal in Surinaamse territoriale wateren opereren.

Het tweede schrijnende voorbeeld is de nu lopende kwestie met de Mennonieten over de vraag of het een parlementaire beslissing vergt om honderdduizenden hectaren domeingrond, land waarvan de staat eigenaar is, voor de uitoefening van grootschalige landbouw aan deze sekte toe te wijzen, dan wel een ministeriële beschikking of een presidentieel besluit. Met andere woorden, het Mennonietenvraagstuk, om het zo maar eens uit te drukken, bevindt zich op een kantelpunt, een moment waarop een geleidelijke verandering een kritisch punt passeert, waardoor er een grote verandering plaatsvindt.

Wat een politiek proces precies inhoudt wordt haarscherp uiteengezet door Lord Neuberger, president van de Britse Supreme Court, bij het begin van de behandeling van de Brexit-zaak, de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, op 5 december 2016. Hij zei, vertaald in het Nederlands:  
'Ik zou van deze gelegenheid gebruik willen maken om iedereen die belang heeft gesteld in deze procedure, eraan te herinneren dat het Hooggerechtshof bestaat om te beslissen over rechtsvragen die binnen zijn jurisdictie vallen. De rechters van het hof zijn zich uiteraard bewust van het publieke belang in deze zaak, en wij zijn ons bewust van de sterke gevoelens die verband houden met de vele andere bredere politieke kwesties rond het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie. Zoals echter zal blijken uit de argumenten die voor ons liggen, zijn deze bredere politieke kwesties niet het onderwerp van dit hoger beroep. Dit hoger beroep gaat over juridische kwesties, en als rechters is het onze plicht om deze kwesties onpartijdig te beoordelen en de zaak volgens de wet te beslissen. Dat is wat wij zullen doen.'

"Zelfs in dit politieke proces benadrukt de rechter dat hij niet een politiek oordeel geeft, maar een oordeel over de toepassing van het geldende recht. Dat vinden veel burgers moeilijk te begrijpen, omdat zij ervan uitgaan dat een proces een politiek proces is, omdat een van de partijen het zo noemt. Die benadering is verdedigbaar, maar draagt het risico in zich dat wordt voorbijgegaan aan een belangrijk verschil tussen rechtspraak en politiek”. (Ybo Buruma, Raadsheer in de Hoge Raad)

Strafproces
Een strafproces is het juridische proces dat plaatsvindt wanneer iemand wordt beschuldigd van het plegen van een strafbaar feit. Het is een gestructureerde procedure waarin de schuld of onschuld van de verdachte wordt vastgesteld en waarin een passende straf kan worden opgelegd als de verdachte schuldig wordt bevonden.

Suriname staat te boek als een rechtsstaat. In het woordenboek wordt de rechtsstaat omschreven als een 'staat die het recht als hoogste gezag handhaaft'. De rechter bepaalt of iemand zich aan de wet heeft gehouden of niet. Als iemand de wet heeft overtreden, dan kan de rechter een straf en/of een verbod opleggen.
In een rechtsstaat geldt vrijheid, rechtsgelijkheid en bescherming van burgers tegen andere burgers of zelfs de overheid.

In een rechtsstaat komen dus geen politieke gevangenen voor. Er bestaan geen strafkampen. De overheid kan niet zomaar burgers oppakken en opsluiten. De overheid handelt naar de wet, evenals de rechtbanken. Inwoners mogen kritisch zijn op de overheid, hebben recht op vrije meningsuiting. Maar burgers hebben ook plichten, evenals de overheid. Deze zijn vastgelegd in de wet.

Tot slot en ter overdenking mag het volgende dienen:
Zodra de regen voorbij is, wordt een paraplu voor iedereen een last. Zo eindigt loyaliteit als de voordelen ophouden.
 
George Orie