West-Afrikaanse leiders plannen mogelijke interventie in Niger

West-Afrikaanse defensiechefs hebben een plan opgesteld voor militaire actie als de staatsgreep van Niger zondag niet is teruggedraaid. Dat heeft het regionale blok vrijdag gezegd, nadat bemiddeling mislukte in een crisis die de regionale veiligheid bedreigt en wereldmachten heeft aangetrokken.

De Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (Ecowas) heeft de leiders van de staatsgreep in Niger tot zondag de tijd gegeven om af te treden en de gekozen president Mohamed Bazoum weer in zijn functie te plaatsen.

Het blok heeft een hard standpunt ingenomen over de overname van vorige week, de zevende staatsgreep in West- en Centraal-Afrika sinds 2020.

Gezien zijn uranium- en olierijkdom en centrale rol in de oorlog met islamistische rebellen in de Sahelregio, is Niger van strategisch belang voor de Verenigde Staten, China, Europa en Rusland.

Volgens het interventieplan zal de beslissing over wanneer en waar in te vallen, worden genomen door de staatshoofden en niet worden bekendgemaakt aan de samenzweerders van de staatsgreep, zei Abdel-Fatau Musah, Ecowas-commissaris voor politieke zaken, vrede en veiligheid.

"Alle elementen die nodig zijn voor een eventuele interventie zijn hier uitgewerkt, inclusief de benodigde middelen, hoe en wanneer we de strijdmacht gaan inzetten", zei hij aan het einde van een driedaagse bijeenkomst in de Nigeriaanse hoofdstad Abuja.

Welke optie het 15-natie-orgaan ook kiest, het risico bestaat dat er nog meer conflicten ontstaan in een van de armste regio's ter wereld, waar groepen die banden hebben met Islamitische Staat en Al Qaeda gedijen op chaos.

Het is niet duidelijk hoeveel steun het blok heeft. Het naburige Tsjaad, dat geen deel uitmaakt van Ecowas, maar wiens militaire leider president Mahamat Idriss Deby deze week een rol speelde bij bemiddelingspogingen, zei dat het niet militair zou ingrijpen.

"We pleiten altijd voor dialoog tussen de Nigerese bevolking en we zullen nooit tussenbeide komen met militaire middelen", zei de minister van defensie van Tsjaad, generaal Daoud Yaya Brahim, vrijdag op de nationale televisie.

Ecowas heeft Niger al sancties opgelegd en heeft donderdag een delegatie naar de hoofdstad Niamey gestuurd om een "minnelijke schikking" te zoeken. Maar een bron in de entourage zei dat ze werden afgewezen en niet lang zijn gebleven.

"We willen dat diplomatie werkt en we willen dat deze boodschap duidelijk aan hen wordt overgebracht dat we ze alle kansen geven om terug te draaien wat ze hebben gedaan", zei Musah.

De Nigeriaanse president Bola Tinubu heeft zijn regering opgedragen zich voor te bereiden op opties, waaronder de inzet van militair personeel, in een brief die vrijdag aan de Senaat is voorgelezen. Senegal heeft ook gezegd dat het troepen zou sturen.

'Verwoestende gevolgen'
De junta heeft inmenging van buitenaf aan de kaak gesteld en gezegd terug te zullen vechten.

De 59-jarige leider van de staatsgreep, Abdourahamane Tiani, diende als bataljonscommandant voor Ecowas-troepen tijdens conflicten in Ivoorkust in 2003, dus hij weet wat dergelijke interventiemissies inhouden.

Steun voor hem van collega-junta's in het naburige Mali en Burkina Faso zou ook de regionale reactie kunnen ondermijnen. Beide landen hebben gezegd dat ze Niger zullen verdedigen.

Gevangen in de presidentiële residentie in Niamey, zei Bazoum (63), die in 2021 werd gekozen, in zijn eerste opmerkingen sinds de staatsgreep, dat hij gegijzeld was en Amerikaanse en internationale hulp nodig had.

"Als het (de staatsgreep) slaagt, zal het verwoestende gevolgen hebben voor ons land, onze regio en de hele wereld", schreef hij in een opiniestuk van de Washington Post, waarin hij de economische en reissancties van Ecowas steunde.

De junta noemt de aanhoudende onveiligheid als belangrijkste rechtvaardiging voor het grijpen van de macht, maar uit gegevens over aanvallen blijkt dat de veiligheid daadwerkelijk is verbeterd, terwijl het geweld is toegenomen sinds de junta's de macht overnamen in Mali en Burkina Faso.

Net als de leiders van die landen herriep de junta van Niger de militaire samenwerkingsovereenkomsten met de voormalige koloniale macht Frankrijk.

Frankrijk heeft tussen de 1.000 en 1.500 troepen in Niger, ondersteund door drones en gevechtsvliegtuigen, die strijdgroepen helpen die banden hebben met Al Qaeda en de Islamitische Staat. Ook de Verenigde Staten, Duitsland en Italië hebben troepen in Niger gestationeerd.

Parijs haalde zijn schouders op over het besluit en zei vrijdag dat hoewel het de verklaring van "enkele Nigerese legermannen" had gezien, het alleen legitieme autoriteiten erkende.

Niger heeft ook zijn troepen teruggetrokken die opereren in het noorden van Nigeria onder een regionale militaire gezamenlijke taskforce die islamitische opstandelingen bestrijdt in de regio rond het Tsjaadmeer, zeiden twee legerbronnen uit Niger en Nigeria vrijdag.

De bronnen, die niet bevoegd zijn om met de media te spreken, zeiden dat de Niger-troepen hun terugtrekking donderdagavond hebben voltooid.

Russische hoek
Westerse donoren hebben uit protest hun steun stopgezet, ook al is Niger voor 40% van zijn begroting afhankelijk van hulp. Regionale landen hebben economische sancties opgelegd waarvan de bewoners zeiden dat ze begonnen te lijden onder de maatregelen.

Bazoum zei dat de staatsgreep chaos betekende voor zijn land, met prijzen die al de pan uit rijzen, en dat islamisten en de Russische particuliere huurlingengroep Wagner de situatie waarschijnlijk zullen uitbuiten.

"Met een open uitnodiging van de coupplegers en hun regionale bondgenoten, zou de hele centrale Sahel-regio onder Russische invloed kunnen vallen via de Wagner Group, wiens brute terrorisme in Oekraïne volledig te zien is geweest", schreef hij.

Yevgeny Prigozhin, het hoofd van Wagner die troepen heeft in Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek, zei vorige week dat zijn troepen beschikbaar waren om de orde in Niger te herstellen.

Rusland herhaalde vrijdag zijn oproep tot terugkeer naar de grondwet.

Sommige Nigerese aanhangers van de staatsgreep zwaaiden donderdag met Russische vlaggen en hekelden Frankrijk en Ecowas in een protestmars.