Spanje: Rechtse oppositie wint nipt verkiezingsrace

Bij de verkiezingen in Spanje heeft de rechtse oppositie nipt gewonnen, maar noch links noch rechts heeft een meerderheid behaald. Het resultaat van de vervroegde verkiezingen zondag maakt de weg vrij voor langslepende en mogelijk vruchteloze onderhandelingen om een regering te vormen.

Met 99% van de stemmen geteld om 23.45 uur had de oppositiepartij Volkspartij (Partido Popular -PP) 136 zetels, terwijl de regerende socialisten (PSOE) van premier Pedro Sanchez 122 zetels hadden. Partijen met het grootste potentieel winnaar te worden, waren bijna gelijk met extreemrechtse Vox op 33 en extreemlinkse Sumar op 31 zetels.

De onderhandelingen door de twee blokken om regeringen te vormen zullen beginnen nadat op 17 augustus een nieuw parlement is bijeengeroepen. Koning Felipe VI zal leider Alberto Nunez Feijoo van de PP, de winnaar van de meeste stemmen, uitnodigen om te proberen het premierschap veilig te stellen. In een vergelijkbare situatie in 2015 sloeg PP-leider Mariano Rajoy de uitnodiging van de koning af, omdat hij zei dat hij de steun niet kon opbrengen.

Als Feijoo weigert, kan de koning zich met hetzelfde verzoek tot Sanchez wenden. De wet stelt geen deadline voor het proces, maar als geen enkele kandidaat binnen twee maanden na de eerste stemming over de premier een meerderheid behaalt, moeten er nieuwe verkiezingen worden gehouden.

Een impasse of langdurige onderhandelingen kunnen de aandacht afleiden van het huidige Spaanse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie en de financiële markten van streek maken. "De Spaanse markt heeft, net als alle aandelenmarkten, een hekel aan dubbelzinnigheid", zei Steve Smith, beheerder van het Europese aandelenfonds van Invesco, voorafgaand aan de stemming aan Reuters.

Premier Pedro Sanchez riep verrassende vervroegde verkiezingen uit nadat links in mei een pak slaag kreeg bij de lokale verkiezingen.

De stemming viel samen met wat de zomervakantie van veel Spanjaarden zou zijn en een van de warmste maanden in het zonovergoten land. Kiezers kwamen opdagen in zwemkleding en gebruikten stembiljetten als waaiers, terwijl stembureaus airconditioners binnenbrachten of stemtafels naar buiten verplaatsten.

De opkomst steeg met 71,31% vergeleken met 66,23% bij de laatste verkiezingen in 2019.

Peilingen in de weken voorafgaand aan de stemming - en zelfs de peilingen die werden vrijgegeven toen de laatste stembus om 21.00 uur werd verzegeld - voorspelde een werkende meerderheid voor Feijoo's PP en Vox.

Ignacio Jurado, professor politieke wetenschappen aan de Carlos III Universiteit in Madrid, gaf de schuld aan de negatieve campagne van de PP tegen Sanchez voor een daling van de steun en zei dat de abrupte actie van Sanchez om vervroegde verkiezingen uit te schrijven misschien nog vruchten afwerpt.

"De PP had iets meer nodig, vooral omdat Vox een belemmering is", zei hij.

'Ziet er niet goed uit'
Terwijl de resultaten binnenrolden, sloeg de stemming buiten het hoofdkwartier van de Volkspartij in de Calle Genova in het centrum van Madrid om in een angstige stemming omdat de kloof tussen de PP en de PSOE koppig klein bleef.

Galo Contreras, PP-burgemeester van de nabijgelegen stad Burgos, zei dat het hem niet verbaasde dat de race zo krap was gezien de misstappen van de PP in de afgelopen week.

Elke gewonnen zetel voor de PP werd luid gevierd door de menigte supporters. Maar naarmate de nacht vorderde, gaf iemand toe: "Dit ziet er niet goed uit."

Ondertussen, 2,6 kilometer door de stad bij het hoofdkwartier van de socialisten, glimlachten enkele hoge ambtenaren. Een supporter in de gang zei vrolijk: "We waren dood, maar we leven nu."

'Concessies voor ondersteuning'
Feijoo zou kunnen proberen kleinere partijen over te halen een PP-Vox-coalitie te steunen. Maar velen lijken terughoudend om de opkomst van een extreemrechtse partij aan de macht te steunen, voor het eerst sinds het vier decennia durende bewind van dictator Francisco Franco, die stierf in 1975.

De Baskische Nationalistische Partij (PNV) zei voor de verkiezingen dat ze geen overeenkomst had met PP en Vox, terwijl Teruel Existe tegen El Pais zei dat ze zo'n coalitie niet zou steunen.

Sanchez heeft meer opties voor onderhandelingen, maar kan nog steeds moeite hebben om een meerderheid bij elkaar te krijgen, waarbij potentiële bondgenoten concessies zoeken in ruil voor hun steun.

In het huidige scenario zou de PSOE van Sanchez sterk afhankelijk zijn van de Catalaanse separatistische partijen Junts en ERC of de Baskische separatisten EH Bildu. De Catalaanse kandidaat van Junts zei onlangs dat de partij zou streven naar een nieuwe stemming over de Catalaanse onafhankelijkheid in ruil voor steun van de coalitie, terwijl de voormalige Catalaanse voorzitter van Junts, Carles Puigdemont, heeft gezegd dat hij Sanchez noch Feijoo zal steunen.

'Hangende' parlementen zijn de afgelopen jaren de norm geworden door de versnippering van de Spaanse politiek en de opkomst van nieuwe partijen die de dominantie van de PP en de PSOE uitdagen.

Het land hield eind 2015 en 2016 binnen zes maanden twee verkiezingen, waarna er een impasse van 10 maanden was totdat de socialisten uiteindelijk overeenkwamen zich te onthouden van een vertrouwensstemming om de PP in staat te stellen een minderheidsregering te vormen. In 2019 werden er nog twee verkiezingen gehouden voordat de PSOE en het uiterst linkse Podemos ermee instemde de eerste coalitieregering van Spanje te vormen.

Jose Ignacio Torreblanca, directeur van het Madrid-kantoor van de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen, zei dat Spanje nu wordt geconfronteerd met "een catastrofale impasse".