Colombia en rebellengroep ELN tekenen staakt-het-vuren

Colombia en het Nationale Bevrijdingsleger (ELN) – de grootste overgebleven rebellengroep van het land – hebben na maandenlange onderhandelingen een staakt-het-vuren getekend, een belangrijke mijlpaal in de campagne van president Gustavo Petro voor "totale vrede". De aankondiging van vrijdag is het hoogtepunt van een derde gespreksronde in de Cubaanse hoofdstad Havana.

Het nationale bilaterale staakt-het-vuren gaat in op 3 augustus en duurt zes maanden, omdat beide partijen proberen vertrouwen op te bouwen.

"Dit wordt hier als zeer belangrijk beschouwd omdat de ELN, die sinds de jaren zestig in een openlijk conflict met de Colombiaanse staat opereert, nooit een soort volledig landelijk staakt-het-vuren heeft ondertekend", meldde Al Jazeera-correspondent Alessandro Rampietti vanuit Bogota, Colombia.

"Het zou absoluut de grootste prestatie tot nu toe zijn in deze vredesonderhandelingen die gaande zijn sinds het begin van de regering van president Gustavo Petro in augustus."

Het staakt-het-vuren werd aanvankelijk op donderdag verwacht, maar zoals Rampietti uitlegde, vroegen de betrokken delegaties "in wezen om nog eens 24 uur om een aantal details glad te strijken". Petro zelf vloog donderdag naar Havana om aanwezig te zijn bij de ondertekeningsceremonie, die werd bijgewoond door ELN-commandant Antonio García en Cubaanse functionarissen.

"Hier is een nieuwe wereld geboren", zei Petro tijdens de ceremonie op vrijdag. "Hier eindigt een fase van de gewapende opstand in Latijns-Amerika."

De overeenkomst is het resultaat van drie opeenvolgende onderhandelingsronden, waarvan de eerste in december plaatsvond in Caracas, Venezuela. Een tweede ronde vond plaats in Mexico-Stad, gevolgd door de derde ronde in Havana, die in mei van start ging.

Maar de maandenlange onderhandelingen waren gespannen en leken soms af en aan te gaan. Om García, de ELN-commandant, toe te staan de plechtigheid van vrijdag bij te wonen, moest de Colombiaanse regering een eerder tegen hem uitgevaardigd arrestatiebevel intrekken.

García van zijn kant was voorzichtig met het staakt-het-vuren van vrijdag. Hij had "veel vertrouwen" in de bewoordingen ervan, maar beschreef het ook als "procedureel", waardoor het niet voldeed aan de "substantiële" veranderingen die nodig zijn om het geweld in Colombia te beëindigen.

Colombia is verwikkeld in een bijna zes decennia durend burgerconflict, waarbij regeringstroepen, paramilitaire groeperingen, linkse rebellen en criminele netwerken allemaal strijden om de macht.

Petro, zelf een voormalige rebel, heeft beloofd een platform van "totale vrede" na te streven door te streven naar een staakt-het-vuren met de gewapende groepen die in Colombia blijven opereren. Beschouwd als de eerste linkse president van het land, heeft Petro geprobeerd afstand te nemen van de agressievere tactieken van zijn voorgangers door deze groepen uit te nodigen aan de onderhandelingstafel.

Een rapport van de Waarheidscommissie van het land, dat afgelopen juni werd uitgebracht, was kritisch over de gemilitariseerde aanpak van eerdere regeringen als antwoord op het geweld.

Hoewel wreedheden zoals moord, ontvoering en marteling door alle partijen zijn gepleegd, stelt het rapport vast dat de regering en rechtse paramilitairen verantwoordelijk waren voor het merendeel van het geweld.

Een keerpunt in het conflict kwam in 2016, toen de regering van de toenmalige president Juan Manuel Santos, vredesakkoorden tekende met de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC), destijds de grootste rebellengroep.

Het vredesakkoord vereiste dat de FARC zich ontbond als een gewapende macht, in ruil voor plattelandshervormingen, politieke participatie, herstelbetalingen voor slachtoffers en andere voorwaarden. Maar de ontbinding van de FARC zorgde voor een machtsvacuüm, en dissidenten van de vredesakkoorden – evenals rivaliserende gewapende groepen zoals de ELN – zijn doorgegaan met geweld.

In een verslag door het Rode Kruis eerder dit jaar werd opgemerkt dat, hoewel het geweld tussen militaire en rebellenorganisaties in 2022 afnam, Colombianen nog steeds ontheemd en verminkt worden terwijl gewapende groepen vechten om controle over grondgebied en hulpbronnen.

Petro's streven naar "totale vrede" heeft ups en downs gekend: eind december kondigde de president van Colombia voortijdig een nieuwjaarsstaakt-het-vuren aan met de ELN, dat hij later moest terugroepen. Gesprekken met andere gewapende groepen zijn afgebroken te midden van golven van geweld.

Zo schortte de regering in mei een staakt-het-vuren op in bepaalde delen van het land met één gewapende groep, de Estado Mayor Central (EMC), nadat de groep verschillende inheemse tieners had gedood.

Rampietti, de correspondent van Al Jazeera, zei dat de deal van vrijdag in Havana een broodnodige impuls zou kunnen geven aan de politieke vooruitzichten van Petro, na weken van schandalen en door de oppositie geleide scepsis over de vredesbesprekingen van zijn regering.

"De regering zit hier midden in een grote politieke crisis", zei Rampietti, verwijzend naar een recente controverse over beschuldigingen van schendingen van de campagnefinanciering.

Petro heeft ook gezien dat zijn agenda van sociale en economische hervormingen maandenlang vastliep in het Congres. "Dus dit zal heel belangrijk zijn", zei Rampietti over de ELN-overeenkomst.