DA'91: Landelijke evenredigheid, enig rechtvaardig kiesstelsel

Grote delen van de samenleving roepen om verandering van leiderschap en wensen liever gisteren dan vandaag hun stemrecht in te zetten om nieuwe volksvertegenwoordigers te kiezen. Het laatste vereist echter wel eerst een andere stap te zetten: De eis voor de nieuwe kiesregeling!

Op 5 augustus 2022 is onomstotelijk vast komen te staan dat onze eerst volgende algemene vrije en geheime verkiezing op basis van nieuwe spelregels moet plaatsvinden. Omschreven in een juridische probleemstelling: dat de artikelen 9 jo. 24 Kiesregeling in strijd zijn met het gelijkheidsbeginsel en het discriminatie verbod van artikel 8 Grondwet;
Dat wordt als volgt uitgelegd:
1) Het Hof stelt vast dat er sprake is van discriminatie omdat de uitslag van de verkiezing niet de soevereine wil van het volk tot uitdrukking brengt, maar een verwrongen beeld geeft. 
2) Omdat niet elke stem dezelfde “stem waarde” heeft is er geen sprake van gelijkheid noch gelijkwaardigheid dus discriminerend.
In politieke zin moeten wij ons steeds beraden: In hoeverre is ons kiesstelsel in staat om in een veranderende maatschappelijke omgeving naar behoren te (blijven) functioneren om daarmee fundamentele democratische waarden te dienen?
In deze analyse hanteert DA’91 de volgende uitgangspunten:
- DA’91 staat voor een parlementair stelsel dat de basis is van de parlementaire democratie. Verkiezingen, dus representatie is de belangrijkste legitimerende voorwaarde van de parlementaire democratie.
- Het kiesstelsel dient de verhouding tussen regering-parlement en het versterkt het element van ‘checks and balances’
Op basis van deze uitgangspunten kiest DA’91voor een LANDELIJKE EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING om het kiesstelsel te verbeteren EN TE LATEN VOLDOEN AAN DE GRONDWET. Centraal staat het versterken van de persoonlijke en LANDELIJKE componenten in het kiesstelsel. In dit kiesstelsel  (LEV) kunnen de kiezers duidelijker dan nu het geval is kiezen tussen het uitbrengen van een stem op een kandidatenlijst, zoals opgesteld door een partij, of op een persoon.
Hoe wordt er gestemd: one person – one vote – one value (Landelijke evenredigheid)

Een (1) kiesdistrict: de Republiek Suriname
Aantal zetels = constant (51)
- Het totaal aantal uitgebrachte geldige stemmen wordt gedeeld door het aantal beschikbare zetels. Het resultaat van deze deling heet de kiesdeler.
- Voor iedere lijst wordt vervolgens het totale uitgebrachte stemmen per politieke partij weer gedeeld door de kiesdeler.
- De uitkomst bepaalt het aantal volle zetels dat wordt toegewezen per partij.
- Nadat voor alle lijsten het aantal toe te wijzen volle zetels is bepaald, worden de restzetels verdeeld.
- Deze restzetels worden op basis van de grootste gemiddelden met de “reststemmen” (zoals dat nu plaatsvindt ) toegewezen.
- De kiezer kan kiezen tussen een stem op een kandidatenlijst, zoals voorgesteld door een partij, of op een afzonderlijke kandidaat: (de voorkeurstem.)

Belangrijkste aspecten
• Elke burger kan voor elke kandidaat stemmen ongeacht woonplaats.
• Minderheden kunnen stemmen landelijk bundelen om gewenste kandidaat een (mogelijke) zetel te bezorgen
• Het woon- en verblijfbeginsel vervalt tot slechts de verplichting om 2 jaar voorafgaand aan de verkiezing in Suriname te hebben gewoond/verbleven
• De democratie wordt versterkt en dient zowel de meerderheid als de minderheid
• Er wordt een kiesdrempel gehanteerd van 1% van het aantal uitgebrachte stemmen voor het kwalificeren voor een zetel en voor de bij voorkeur gekozen kandidaat een zeker percentage van de kiesdeler.

- Het pre-electoraal combinatie verbod wordt opgeheven. DA’91 hecht veel waarde aan pre-electorale blokvorming, omdat zij tot meer politieke duidelijkheid al vóór de DNA en  formatie van coalitie leidt. De invloed van de kiezer op de politieke machtsvorming oftewel de kabinetsformatie wordt erdoor vergroot. Daarenboven stimuleert het de integratie van ideologieën en de etniciteit. Pre-electorale samenwerking leidt minder tot versnippering van stemmen en partijen.
- De waarborgsom wordt opgeheven mede in het kader van het ontbreken van enige wet/regelgeving aangaande financiering van politieke partijen.

Gezien de ernstige vervuiling en het grote risico op steeds verder verdiepende etnische verzuiling van de bestaande leidende politieke partijen in de Surinaamse politiek, is het dringend nodig dat frisse en verschonende partijen/kandidaten de instituten betreden. Dit is ook van cruciaal belang voor de verdere verdieping van de democratische beleving van de burger als individu en de samenleving in totaliteit.

Het door DA’91 voorgestelde kiesstelsel van vrijwel zuivere evenredige vertegenwoordiging kent belangrijke voordelen. Een zwaarwegend voordeel is dat vrijwel elke stem, uitgebracht bij de DNA verkiezingen, relevant is; er gaan weinig stemmen verloren. Het instellen van een lage kiesdrempel moet ervoor zorgdragen dat het evenredigheidsprincipe geen schade wordt berokkend, terwijl het tegelijkertijd ervoor zorg draagt dat er toch enige behoudendheid is in verkiezingsparticipatie door partijen. Ter bescherming van de integriteit van het bestuur en het veiligheidsgevoel en gevoel van betrokkenheid van de samenleving, is het noodzakelijk dat elke stem even zwaar telt en uiting kan geven aan deze groeiende behoefte aan eerlijke, integere en deskundige volksvertegenwoordigers op het hoogste niveau.

DA’91 Wetenschappelijk Bureau