Nieuwe regering Peru roept politiestaat uit

De nieuwe regering van Peru heeft woensdag de nationale noodtoestand afgekondigd, omdat het worstelde om gewelddadige protesten over de afzetting van president Pedro Castillo, te beteugelen. De noodtoestand houdt in dat de rechten van "persoonlijke veiligheid en vrijheid" in het hele Andes-land gedurende 30 dagen zijn opgeschort.

Daden van vandalisme, geweld en snelwegblokkades terwijl duizenden Peruanen op straat zijn, "vereisen een krachtige en gezaghebbende reactie van de regering", zei minister van Defensie, Luis Otarola Peñaranda.

De verklaring schort het recht op vergadering en bewegingsvrijheid op en geeft de politie, ondersteund door het leger, de bevoegdheid om huizen te doorzoeken zonder toestemming of gerechtelijk bevel. Otarola zei dat het niet was vastgesteld of er een avondklok zou worden ingesteld.

De minister van Defensie zei dat de verklaring was goedgekeurd door de ministerraad. Het maakte geen melding van de nieuwe president van Peru, Dina Boluarte, die vorige week door het Congres werd beëdigd uren nadat wetgevers Castillo hadden verdreven.

Boluarte pleitte voor kalmte terwijl de demonstraties tegen haar en het Congres voortduurden. "Peru kan niet overvloeien van bloed", zei ze eerder woensdag.

Verwijzend naar eisen voor onmiddellijke verkiezingen, stelde ze voor dat ze over een jaar zouden kunnen worden gehouden, vier maanden vóór haar eerdere voorstel, dat niemand tevreden stelde.

Boluarte bracht de mogelijkheid van het plannen van algemene verkiezingen voor december 2023 naar verslaggevers vlak voor een hoorzitting om te bepalen of Castillo 18 maanden gevangen zou blijven terwijl de autoriteiten een opstandzaak tegen hem aan het opzetten waren. De rechter stelde de hoorzitting uit nadat Castillo weigerde deel te nemen.

"Het enige wat ik jullie kan vertellen, zusters en broeders, is om kalm te blijven", zei Boluarte. "We hebben deze ervaring al meegemaakt in de jaren '80 en '90 en ik geloof dat we niet willen terugkeren naar die pijnlijke geschiedenis."

De opmerkingen van Castillo's running mate herinnerden aan de ruïneuze jaren waarin de opstand van het Lichtend Pad de leiding had over talloze autobombardementen en moorden. De groep kreeg de schuld van meer dan de helft van de bijna 70.000 geschatte doden en verdwijningen veroorzaakt door verschillende rebellengroepen en een meedogenloze reactie van de regering op de opstand.

Demonstranten hebben straten geblokkeerd in de hoofdstad van Peru en veel plattelandsgemeenschappen, en eisen de vrijheid van Castillo, het aftreden van Boluarte en de onmiddellijke planning van algemene verkiezingen om een nieuwe president te kiezen en alle leden van het Congres te vervangen.

Ten minste zeven mensen zijn gedood, onder wie een tiener die woensdag stierf nadat hij gewond was geraakt tijdens protesten in Andahuaylas, zei een ziekenhuisdirecteur.

Allen kwamen om in dezelfde soort verarmde gemeenschappen waarvan de kiezers vorig jaar de leider van de lerarenvakbond op het platteland naar de overwinning brachten, nadat hij een populistische benadering van het regeren had beloofd.

Castillo werd op 7 december afgezet door wetgevers nadat hij had geprobeerd het Congres te ontbinden in afwachting van hun derde poging om hem af te zetten. Zijn voertuig werd onderschept toen hij met zijn veiligheidscolonne door de straten van Lima reisde. Aanklagers beschuldigden hem van het proberen om politiek asiel aan te vragen bij de Mexicaanse ambassade.

In een handgeschreven brief die woensdag door zijn compagnon Mauro Gonzales met The Associated Press werd gedeeld, vroeg Castillo de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens om te interveniëren voor zijn "rechten en de rechten van mijn Peruaanse broeders die schreeuwen om gerechtigheid". De commissie onderzoekt beschuldigingen van mensenrechtenschendingen en procedeert daarover in sommige gevallen.

In de afgelopen week hebben demonstranten politiebureaus in brand gestoken, een landingsbaan ingenomen die door de strijdkrachten wordt gebruikt. Ze zijn de landingsbaan van de internationale luchthaven in Arequipa binnengevallen, een toegangspoort tot enkele van de toeristische attracties van Peru. De passagierstrein die bezoekers naar Machu Picchu vervoert, heeft de dienst stopgezet en wegversperringen op de Pan-American Highway hebben vrachtwagens met aanhangwagens dagenlang gestrand, waardoor voedsel op weg naar de hoofdstad is bedorven.

Otarola zei dinsdag dat het totale aantal mensen dat "deze onrust veroorzaakt" in het hele land niet meer dan 8.000 bedraagt. Een cijfer dat enorm is onderschat. Castillo kwam aan de macht nadat hij bijna 8, 8 miljoen stemmen had gewonnen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, een nipte 50,1% van de stemmen. Hij trad aan in juli 2021.

Boluarte zei woensdag dat 200 politieagenten gewond zijn geraakt bij de protesten. Ze heeft er minstens twee in een ziekenhuis ontmoet.

In een gesprek met een officier met verwondingen aan het gezicht zei de president dat "één groep", die ze niet identificeerde, de protesten leidt. "Het is een groep die de ongeïnformeerde gemeenschap trekt, want velen komen zeker naar dit protest en weten niet eens waarvoor ze gaan protesteren", zei Boluarte. "Maar deze kleinere groep die achter hen staat, moedigt hen aan om met deze gewelddadige houding naar buiten te komen."

Tegen woensdag waren leden van de gewapende macht ingezet in Arequipa en andere gebieden buiten Lima. Het beveiligen van plattelandsgebieden ver van de hoofdstad kan langer duren.

Vijf van de doden vielen in Andahuaylas, een Andesgemeenschap waarvan de verarmde inwoners zich lange tijd in de steek gelaten voelden door de regering en af en toe in opstand kwamen. Student Luis Torres sloot zich daar woensdag aan bij een protest van ongeveer 2.000 mensen toen een paar witte busjes met soldaten door de straten reden.

"Deze maatregel is buitenproportioneel. Het toont de politieke onzekerheid van de regering die Dina Boluarte nu heeft", zei Torres. "We marcheren allemaal vreedzaam, voor iets eerlijks dat we eisen. Andahuaylas zal tenminste blijven vechten."