Hoge inflatie nog altijd een struikelblok

In september 2022 zijn, volgens het Algemeen Bureau voor de Statistiek (ABS), de consumentenprijzen vergeleken met september 2021 gemiddeld met 41,9% gestegen. De afgelopen twee jaren heeft president Chan Santokhi ingezet op herstel en duurzame groei van de economie. De bijzonder hoge inflatie blijkt echter nog altijd een struikelblok te zijn voor herstel en groei in Suriname, met rimpeleffecten in alle sectoren van de economie en de maatschappij.

Inflatie betekent dat het prijsniveau van producten stijgt. Door de prijsstijgingen kan met hetzelfde geld minder gekocht worden, dus is het geld minder waard. De belangrijke aanjagers van de hoge inflatie zijn de overheidstekorten en de consumptieve bestedingen van de overheid. In Suriname lijken de andere aanjagers van inflatie nogal divers van aard te zijn. De chronisch hoge inflatie wordt mogelijk niet alleen door monetaire ongedisciplineerdheid aangewakkerd, maar ook door fiscale inefficiëntie en ontwikkelingen op de parallelle valutamarkt.

Fiscale efficiëntie wordt door overheden bereikt door betere heffingen van bestaande belastingen, vereenvoudigen van de belastingheffing en strengere maatregelen om belastingfraude of belastingontwijking te voorkomen. Ontwikkelingen op de parallelle valutamarkt zijn vooral in landen met een economie als de Surinaamse van belang omdat de parallelle wisselkoers invloed heeft op de vorming van inflatieverwachtingen.

Net als de meeste landen met een minder ontwikkelde economie heeft Suriname een parallelle markt voor deviezen, vooral voor Amerikaanse dollars. Dit komt doordat de meeste valutatransacties in deze valuta plaatsvinden. Door de deviezencontroles, die alle verkopen en aankopen van deviezen bij de centrale bank concentreerden, ontstond in de loop van de jaren een parallelle valutamarkt. Een parallelle valutamarkt die sterk ontwikkeld is ondanks pogingen om deze in te dammen. Enige jaren terug werden de valutatransacties gedecentraliseerd naar andere actoren dan de centrale bank door versoepeling van de deviezencontroles. Deze trend zorgde toen voor dat ‘de gewone man’, ondernemers en bedrijven relatief onbelemmerd deviezen konden kopen en verkopen.

De monetaire autoriteiten voerden vorig jaar juni een stelsel in van  flexibele wisselkoersen. De stabilisatie van de wisselkoers van de Surinaamse munt was vanaf dat moment aan de markt overgelaten. Recent zijn de aanscherping van deviezencontroles en de centralisering van valutatransacties afgekondigd. De recente maatregelen zorgden voor een plotselinge afname van het aanbod en voor turbulentie op de parallelle valutamarkt.

De algemene verwachting is dat in december 2022 de consumentenprijzen vergeleken met december 2021 met 60% gestegen zullen zijn. Dit somber vooruitzicht leidt tot grote onzekerheid en ‘span ede’ (chagrijn) in de samenleving. Een stabiele Surinaamse dollar is per slot van rekening voor ‘de gewone man’, ondernemers en bedrijven belangrijk, omdat het planning en budgettering makkelijker maakt.

Structurele financiële maatregelen zullen genomen moeten worden om de huidige inflatie te bestrijden. Los van de problemen met de kwaliteit en beschikbaarheid van gegevens, moet de veronderstelde trilaterale relatie tussen monetair beleid, fiscale efficiëntie en parallelle valutamarkt met wetenschappelijk onderzoek bewezen worden. Dit onderzoek moet tevens voldoende informatie opleveren over de mechanismen en actoren die van belang zijn bij de bestrijding van de chronisch hoge inflatie in het land.

Vincent Roep