Het Inheemse herstelrecht
19 Nov, 16:18
foto


In het zojuist verschenen nummer van het Surinaams Juristen Blad (SJB 2020 nr. 2) hebben de auteurs mr. Rinette Djokarto, mr. Alrick de Haas en prof.mr. Theo de Roos een interessante verhandeling geschreven met als titel: "Wat hebben de Inheemsen in Suriname ons in de 21ste eeuw te zeggen? Van Ketens naar banden".

De genoemde auteurs hebben in het kader van het Twinningsproject Suriname-Nederland: Inheems traditioneel recht, een studie verricht over het Inheemse strafrecht. De onderzoekers maken deel uit van een Nederlands-Surinaams rechtswetenschappelijk en antropologisch onderzoeksteam. Hun onderzoek is gebaseerd op het herstelrecht dat in Nederland een steeds belangrijkere rol gaat spelen.

Aan Wikipedia ontleen ik de navolgende definitie:
"Herstelrecht is de tegenhanger van het strafrecht. Het is geen 'echt' recht in die zin dat er wetboeken over geschreven zijn, maar een stroming binnen de rechtsgeleerdheid die vindt dat het recht een andere wending moet krijgen. Het strafrecht is dadergericht, het gaat er om de dader van een misdrijf te straffen. Het slachtoffer speelt slechts een minimale rol, namelijk die van getuige. Bij het herstelrecht staat het slachtoffer centraal en gaat het er juist om de schade die door een misdrijf is aangericht te herstellen, de dader behoort de schade ongedaan te maken bijvoorbeeld door schade financieel te vergoeden. Het straffen van de dader is daaraan onderschikt en dient alleen het doel de slachtoffers genoegdoening te bieden."
 
Het onderzoeksterrein omvatte vier Inheemse dorpen, te weten drie in Para en één in Sipaliwini. De wetenschappers benadrukken dat hun bijdrage niet meer is dan een eerste globale indruk over hoe de Inheemsen omgaan met slachtoffers/nabestaanden en verdachten/daders en hun (familie) netwerken.

Het uitgangspunt van de studie was niet om vreemd recht naar de Inheemsen over te brengen, maar juist om te kijken of de onderzoekers elementen konden vinden in het Inheemse recht die zij zouden kunnen gebruiken voor het in ontwikkeling zijnde herstelrecht in Nederland.

In het commune Surinaamse (straf)recht is deze nieuwe tak van de rechtswetenschap nog niet tot ontwikkeling gekomen. Het verrassende is echter dat de researchers uit Nederland van mening zijn dat zij de voeding uit het Inheemse recht, althans delen daarvan zouden kunnen gebruiken in het kader van het herstelrecht in Nederland.
Het onderzoek heeft ook aangetoond dat de marrongemeenschappen veel geleerd hebben van de inheemsen die hen vooral in het begintijdperk van de marronage een goede ondersteuning hebben verleend. In de studie wordt ook bekeken in hoeverre de rechtspraak in de marrongemeenschappen gebaseerd is op de Afrikaanse cultuur en welke aspecten zijn overgenomen van de Inheemse rechtspraak. Één van de basisprincipes van de inheemse wetgeving is dat een ieder zich vrijelijk in het land mag bewegen dat hem is toegewezen.

Binnen de Inheemse samenleving spelen de figuren van het dorpshoofd en diens assistent "Basja" een centrale rol. In geval van een vergrijp neemt het traditionele gezag de zaak ter hand en er wordt geprobeerd een oplossing te vinden door het voeren van gesprekken. Lukt dat niet, dan wordt een dorpsvergadering gehouden, een schaderegeling kan daar het resultaat van zijn, terwijl vergoedingen in natura zeer gebruikelijk zijn. Wanneer de veronderstelde dader zich niets gelegen laat liggen aan het traditionele gezag, wordt de kwestie doorgeschoven naar het centrale gezag (politie).
De Inheemse gemeenschappen kenmerken zich door een praatcultuur. Bij het oplossen van conflicten wordt gestreefd naar het sluiten van vrede (verzoening). Lijfstraffen en verbanning die vroeger vaak werden toegepast lijken niet meer voor te komen, met uitzondering van een pak slaag of rammeling.

De onderzoekers constateren dat het doel bij de traditionele geschillenbeslechting vooral erop gericht is de ondergelegen emoties van direct betrokkenen in de gemeenschap te kanaliseren om sociale ontwrichting van de samenleving te voorkomen. Waarheidsvinding gaat gepaard met de menselijke behoefte aan snelle en adequate afdoening waarmee de vrede wordt hersteld. De levensvisie van de Inheemse gemeenschap is gebaseerd op consensus en harmonie. Het gaat om leven in vrijheid en de Inheemsen doen er alles aan om daarin niet beknot te worden.   
Binnen het Inheemse traditioneel recht gaat het om straffen waarbij de overtreder dienstbaar gemaakt wordt aan de dorpsgemeenschap.

Het Twinningsproject wordt vervolgd en zal uiteindelijk moeten uitmonden in een twee landen conferentie in 2021 aan de Universiteit van Maastricht.

Carlo Jadnanansing
Advertenties