Column: Homo’s

De afgelopen maanden heb ik tal van Surinamers geïnterviewd over homoseksualiteit. De resultaten heb ik verwerkt in een boek dat op 4 juni uitkomt: 'Verboden Liefde – familie en homoseksualiteit in de Surinaamse gemeenschap'.
Het algemene gevoel dat ik heb overgehouden aan dit project is een gevoel van verdriet, gekoppeld aan toch nog hoop voor de toekomst.

Mevrouw Jokhoe-Bodha is tachtig jaar jong. Waar oude mensen van tachtig jaar trager zijn in hun motoriek en meer tijd nodig hebben om te reageren op prikkels uit hun omgeving, is mevrouw Jokhoe een jonge pauw die vlot formuleert, snelle bewegingen maakt en alert reageert op mijn vragen. Haar karakter en goede moed verklaren veel van haar reactie op de bekendmaking van haar zoon. Ze vertelt me over haar ervaring.

“’Allah, wat heb ik misdaan? Waarom straft u mij in dit huis?’ vroeg ik me af toen Nel me het vertelde,” aldus moeder Jokhoe. “Ik dacht: Dit is abnormaal. Een man die van een man houdt. Dat is tegen de natuur. Maar ik was niet boos op Nel.” Nel is een koosnaam die de moeder aan haar zoon Lionel heeft gegeven. Ze vervolgt: “Ik zag het als een straf van God voor iets wat ik misdaan had. Maar ik wist niet wat ik misdaan had.”

De familie Jokhoe kon onmogelijk veel misdaan hebben in de ogen van Allah. Het gezin was een doorsnee gezin. Vader Jokhoe werkte bij het bauxietbedrijf Billiton buiten Paramaribo. Moeder Jokhoe was huisvrouw en woonde met de kinderen in de stad. Homoseksualiteit was haar onbekend.

En dat is wat veel mensen me vertellen: er is een enorm gebrek aan informatie. Is homoseksualiteit een ziekte, een geestelijke afwijking die te genezen is of een normale vorm van liefde, die een deel van de bevolking beleeft?

Als het een ziekte is, dan is er iets mis met de homo of lesbienne. De oplossing van het probleem van homoseksualiteit is dan de genezing van het individu.
Als het een normale vorm van liefde is, dan is er iets mis met de samenleving, die dat niet accepteert. De oplossing ligt dan in de verandering van de samenleving. Zo simpel is de keuze in het vraagstuk van homoseksualiteit.

Het is niet altijd kommer en kwel met homoseksualiteit. De meeste mensen die ik geïnterviewd heb beschrijven een proces van schok in de familie: moet ik mijn kind of mijn ouder, die homo is, afstoten of moet ik mijn vooroordelen afstoten? Maar veel mensen kiezen uiteindelijk toch voor hun kind.
De pijn zit vaak niet in de uitkomst, maar in het proces. Soms is echter ook de uitkomst pijnlijk.

Sommige mensen hebben me verhalen verteld over zelfmoord door homo’s die zichzelf niet geaccepteerd hadden en ook niet door hun omgeving geaccepteerd zijn geweest. De cijfers liegen er niet om. Er plegen drie keer zoveel Surinaamse mannen als vrouwen zelfmoord. Dat is niet altijd aan homoseksualiteit toe te schrijven, maar het is me duidelijk geworden dat homoseksualiteit één van de factoren is die vaak over het hoofd is gezien.

Dramatisch vond ik het verhaal van Suzanne (gefingeerde naam). Zij heeft een zoon van 14 jaar. Toen ze hem na haar scheiding vertelde dat ze op vrouwen viel, veranderde op slag haar leven. De jongen was zwaar geschokt. “Ma, dat kan toch niet! Je bent gedoopt. Je gaat naar de kerk. Weet je niet dat in de Bijbel staat dat homoseksualiteit een zonde is? Je bent mijn moeder niet meer. Ik haat je!” Haar zoon heeft een fysieke aversie tegen haar gekregen. Hij wil haar niet meer knuffelen. Hij kijkt haar elke dag aan met een blik van: ‘Rot op mens!’ Als ze een gesprek met hem wil aanknopen, dan draait hij zich weg. Hij zegt regelmatig: “Als ik achttien ben, dan verlaat ik dit huis en wil ik je nooit meer zien.” Hij is naar zijn kerk gegaan en heeft met hulp van zijn priester alle citaten uit de Bijbel op een rijtje gezet in Word, uitgeprint en voor zijn moeder op tafel gesmeten: “Kijk, je gaat in tegen de wil van God.”
Suzanne zegt tegen mij: “Van binnen leef je elke dag met veel pijn en verdriet. Als mijn kind zo over me denkt, hoe moet dat dan verder?”

Ik heb veel emotionele verhalen over afstoting gehoord, maar er zaten ook verhalen bij die me hoop gaven. De moeder van Lionel Jokhoe had zich geïnformeerd over homoseksualiteit en een duidelijk standpunt ingenomen: “Mijn zoon is homo, en hij is zó” zegt ze tegen mij waarbij ze haar duim omhoog steekt. “En als mensen er problemen mee hebben, dan moeten ze bij mij zijn.”

Homo-emancipatie gaat niet alleen over homo’s. Het gaat over ons, hetero’s. Het gaat over de vraag hoe we willen omgaan met het verdriet van de mensen van wie we houden: kinderen, ouders, vrienden en vriendinnen. Willen we dat verdriet wegduwen in een hoek waar mensen ongelukkig en radeloos worden, of willen we dat verdriet voorgoed veranderen in iets wat we allemaal willen in het leven: liefde en geluk.


Sandew Hira

Het boek Verboden Liefde zal eind juni in Suriname verkrijgbaar zijn. Meer informatie over de presentatie op 4 juni in Den Haag is te vinden op de website www.iisr.nl