Van de hand van de marronhistoricus en - cultuurkenner André R.M.
Pakosie is zojuist in Nederland een monumentaal boek verschenen over de
naamgevingstraditie bij de marrons, met als titel: “Okanisi Marron onomastiek. Van Yaw tot Kenrich, van Abeni tot Ruth.
Een studie naar de betekenis, oorsprong en verspreiding van de Surinaamse
Okanisi Marron (traditionele) persoonsnamen”. Als geen ander weet André
R.M. Pakosie de traditionele naamgevingstraditie van drie Marrongemeenschappen
te vangen in dit boek.
Het boek, dat is uitgegeven door het Marroninstituut Stichting
Sabanapeti, is een onmisbaar werk voor wie de marronsamenlevingen vanaf hun
ontstaan wil begrijpen. Het geeft een unieke inkijk in de Marroncultuur. Met
name in de naamgevingstraditie van drie van de zes marrongemeenschappen, de
Okanisi, Pamaka en Aluku, die hun traditionele woongebieden hebben in het
noord- en zuidoostelijk deel van Suriname (Okanisi en Pamaka) en in het noord-
en zuidwestelijk deel van Frans-Guyana (Aluku). De meer dan 2.800 besproken
traditionele jongens-, meisjes- en unisexnamen laten duidelijk zien hoe de
cultuur, de filosofie, het denken, de religie, de taal, het milieu en de
staatkundige opbouw van de Marrongemeenschappen verweven waren en een enkele
keer nog zijn met de naamgeving.
Pakosie
begint na de inleiding allereerst met de introductie van familienamen in
Nederland in 1811. In 1828 en 1832 volgde Suriname, met uitsluiting van de
bewoners van het binnenland (marrons en inheemsen). Pas in 1963 kwamen
bijvoorbeeld de marrons massaal in aanraking met het fenomeen familienaam, toen
zij betrokken werden bij de Algemene Verkiezingen in Suriname. Om te kunnen
stemmen, moest men geregistreerd staan met een familienaam. Dit
registratieproces heeft echter een verwoestende uitwerking gehad op de
traditionele naamgevingsstructuur van de marrons. Enerzijds begrepen ambtenaren
in Paramaribo niets van de Marroncultuur en verstonden de Marrontalen en de
daarin genoemde namen niet of nauwelijks. Anderzijds kende het grootste deel
van de Marrons toen het fenomeen familienaam ook niet. (Groot)ouders, kinderen,
broers en zussen kregen hierdoor totaal verschillende familienamen, waardoor
sociale en culturele contexten nauwelijks of niet meer via de geregistreerde
namen te traceren zijn. Als geen ander weet Pakosie dit ingewikkelde proces te
analyseren en boeiend te beschrijven.
Vervolgens
gaat André Pakosie in op de historische ontwikkeling van de traditionele
naamgeving vanaf de slavernijperiode tot aan de jaren zestig van de vorige eeuw
en de relatie naar de Afrikaanse landen van herkomst. Wat betreft de
sociaal-culturele context onderscheidt de auteur drie hoofdcategorieën:
Groepsidentiteitsnamen, Yeye-namen en
Persoonlijke namen. Een marron kreeg uit elke hoofd- en de vele bijbehorende
subcategorieën een naam, waardoor het aantal behoorlijk kon oplopen. Elke
(sub)categorie beschrijft Pakosie gedetailleerd, waardoor dit boek een paradijs
is voor liefhebbers van de Marroncultuur en -geschiedenis.
Bij de
auteur zelf begon het allemaal met de gesprekken met ouderen in het
doorgangshuis Kombé (Albina) in 1968, waardoor zijn interesse al op jonge
leeftijd werd gewekt voor de antroponymie, de studie naar de oorsprong van de
voor- en familienamen van mensen. De auteur tekende gedurende meer dan vijftig
jaar zijn vergaarde kennis op. Naast orale bronnen bestudeerde en onderzocht
hij ook uitgebreid de geschreven bronnen. Het resultaat mag er zijn: een meer
dan vierhonderd bladzijde tellend boek, een waar cultureel en historisch
erfstuk waarop Suriname en met name de marrons trots kunnen zijn.
Kenrich Cairo
André R.M. Pakosie – Okanisi Marron
Onomastiek. Van Yaw tot Kenrich, van Abeni tot Ruth. Een studie naar de
betekenis, oorsprong en verspreiding van de Surinaamse Okanisi Marron
(traditionele) persoonsnamen. | Uitgave: Marroninstituut Stichting Sabanapeti,
september 2019 | ISBN 978 90 805186 0 5 | paperback, 422 pagina’s.