Van de hand van de marronhistoricus en - cultuurkenner André R.M. Pakosie is zojuist in Nederland een monumentaal boek verschenen over de naamgevingstraditie bij de marrons, met als titel: “Okanisi Marron onomastiek. Van Yaw tot Kenrich, van Abeni tot Ruth. Een studie naar de betekenis, oorsprong en verspreiding van de Surinaamse Okanisi Marron (traditionele) persoonsnamen”. Als geen ander weet André R.M. Pakosie de traditionele naamgevingstraditie van drie Marrongemeenschappen te vangen in dit boek.

Het boek, dat is uitgegeven door het Marroninstituut Stichting Sabanapeti, is een onmisbaar werk voor wie de marronsamenlevingen vanaf hun ontstaan wil begrijpen. Het geeft een unieke inkijk in de Marroncultuur. Met name in de naamgevingstraditie van drie van de zes marrongemeenschappen, de Okanisi, Pamaka en Aluku, die hun traditionele woongebieden hebben in het noord- en zuidoostelijk deel van Suriname (Okanisi en Pamaka) en in het noord- en zuidwestelijk deel van Frans-Guyana (Aluku). De meer dan 2.800 besproken traditionele jongens-, meisjes- en unisexnamen laten duidelijk zien hoe de cultuur, de filosofie, het denken, de religie, de taal, het milieu en de staatkundige opbouw van de Marrongemeenschappen verweven waren en een enkele keer nog zijn met de naamgeving.

Pakosie begint na de inleiding allereerst met de introductie van familienamen in Nederland in 1811. In 1828 en 1832 volgde Suriname, met uitsluiting van de bewoners van het binnenland (marrons en inheemsen). Pas in 1963 kwamen bijvoorbeeld de marrons massaal in aanraking met het fenomeen familienaam, toen zij betrokken werden bij de Algemene Verkiezingen in Suriname. Om te kunnen stemmen, moest men geregistreerd staan met een familienaam. Dit registratieproces heeft echter een verwoestende uitwerking gehad op de traditionele naamgevingsstructuur van de marrons. Enerzijds begrepen ambtenaren in Paramaribo niets van de Marroncultuur en verstonden de Marrontalen en de daarin genoemde namen niet of nauwelijks. Anderzijds kende het grootste deel van de Marrons toen het fenomeen familienaam ook niet. (Groot)ouders, kinderen, broers en zussen kregen hierdoor totaal verschillende familienamen, waardoor sociale en culturele contexten nauwelijks of niet meer via de geregistreerde namen te traceren zijn. Als geen ander weet Pakosie dit ingewikkelde proces te analyseren en boeiend te beschrijven.

Vervolgens gaat André Pakosie in op de historische ontwikkeling van de traditionele naamgeving vanaf de slavernijperiode tot aan de jaren zestig van de vorige eeuw en de relatie naar de Afrikaanse landen van herkomst. Wat betreft de sociaal-culturele context onderscheidt de auteur drie hoofdcategorieën: Groepsidentiteitsnamen, Yeye-namen en Persoonlijke namen. Een marron kreeg uit elke hoofd- en de vele bijbehorende subcategorieën een naam, waardoor het aantal behoorlijk kon oplopen. Elke (sub)categorie beschrijft Pakosie gedetailleerd, waardoor dit boek een paradijs is voor liefhebbers van de Marroncultuur en -geschiedenis.

Bij de auteur zelf begon het allemaal met de gesprekken met ouderen in het doorgangshuis Kombé (Albina) in 1968, waardoor zijn interesse al op jonge leeftijd werd gewekt voor de antroponymie, de studie naar de oorsprong van de voor- en familienamen van mensen. De auteur tekende gedurende meer dan vijftig jaar zijn vergaarde kennis op. Naast orale bronnen bestudeerde en onderzocht hij ook uitgebreid de geschreven bronnen. Het resultaat mag er zijn: een meer dan vierhonderd bladzijde tellend boek, een waar cultureel en historisch erfstuk waarop Suriname en met name de marrons trots kunnen zijn.

Kenrich Cairo

 

André R.M. Pakosie – Okanisi Marron Onomastiek. Van Yaw tot Kenrich, van Abeni tot Ruth. Een studie naar de betekenis, oorsprong en verspreiding van de Surinaamse Okanisi Marron (traditionele) persoonsnamen. | Uitgave: Marroninstituut Stichting Sabanapeti, september 2019 | ISBN 978 90 805186 0 5 | paperback, 422 pagina’s.