Dodelijke gevechten zijn niet ongewoon in Brazilië, dat de op twee na grootste gevangenispopulatie ter wereld heeft. Het geweld brak uit om 07:00 uur lokale tijd uit toen leden van een criminele bende gehuisvest in blok A van de gevangenis een vleugel binnenvielen waar leden van een rivaliserende bende waren opgesloten.

Zestien gevangenen werden onthoofd in het gevecht dat volgde. Veel meer stierven door rookverstikking nadat de vechtende gevangenen een cel in brand hadden gestoken. Videobeelden die van buiten de gevangenis werden opgenomen, toonden rook die uit het gebouw omhoog steeg en gevangenen die op daken rondliepen. De gevangenen namen ook twee gevangenbewaarders in gijzeling, maar lieten hen vrij na onderhandelingen met de civiele en militaire politie. De gevechten duurden ongeveer vijf uur.

Het rapport dat maandag door de National Justice Council werd gepubliceerd - de dag waarop de dodelijke strijd plaatsvond - was vernietigend en beschreef de omstandigheden in Altamira als "verschrikkelijk". Het zei dat de gevangenis, die een capaciteit van 163 heeft, 343 mannelijke gevangenen had.

Het wees er ook op dat Altamira slechts 33 bewakers had, te weinig om de veiligheid in de gevangenis te garanderen. De National Justice Council heeft opgeroepen het aantal bewakers te verhogen. Het rapport concludeerde dat er "een dringende behoefte was aan een nieuwe gevangenis" omdat de Altamira-gevangenis oud was en  containers moet gebruiken om de gevangenen te huisvesten.

Braziliaanse media zeggen dat een nieuwe gevangenis die in 2013 werd gebouwd en in 2016 moest worden voltooid, nog steeds niet is afgebouwd, waardoor Altamira extra wordt belast. Na het dodelijke incident van maandag zei gevangenispersoneel in Pará dat de nieuwe gevangenis, die 600 mensen kan huisvesten, eind 2019 klaar zou zijn.

Staatsambtenaren van Pará zeiden dat de gevangenen die het dodelijke gevecht begonnen, behoorden tot een criminele bende bekend als Comando Classe A (CCA), waarvan ze zeggen dat het één van de meer dan een dozijn bendes is die zijn aangesloten bij First Capital Command (PCC), de grootste en machtigste drugsbende van Brazilië. Hun doelwit waren leden van het Comando Vermelho (Rode Commando).

De in Rio de Janeiro gevestigde Comando Vermelho en de in São Paulo gevestigde PCC zijn sinds 2016 in oorlog toen ze een ongemakkelijke werkrelatie beëindigden nadat de PCC was binnengedrongen op drugssmokkelroutes die werden gecontroleerd door Comando Vermelho. De vete heeft zich verspreid naar gevangenissen in het hele land waar leden van de rivaliserende bendes worden vastgehouden.

Het ministerie van Justitie zei dat leiders van het geweld zouden worden overgedragen aan nog zwaarder beveiligde eenheden in federale gevangenissen. Het zei dat 46 van degenen die aan het geweld deelnamen naar andere deelstaten zouden worden verplaatst en nog eens 36 zouden worden overgebracht naar andere gevangenissen in Pará.

Minister van Justitie, Sergio Moro, twitterde dat naar zijn mening de verantwoordelijken "voor altijd in federale gevangenissen moeten worden vastgehouden". Hij tweette ook dat "we werken om ervoor te zorgen dat dit soort incidenten niet langer voorkomen, maar dat het tijd kost".

Ondertussen hebben familieleden van gevangenen in Altamira buiten de gevangenis gewacht op nieuws over hun geliefden. "We willen alleen weten of onze familieleden in leven zijn," vertelde de moeder van een gevangene aan het dagblad O Globo. Ze zei dat de gevangenisautoriteiten 'inhumaan' waren door de familieleden van de dode gevangenen niet te informeren. "Het is heel triest om geen nieuws over iemands kind te hebben. In mijn gedachten blijf ik doorgaan met alle mogelijkheden van wat hem is overkomen. Ik ben niet voorbereid op wat komen gaat," zei ze.

De gevangenisautoriteiten zeiden dat ze nog niet alle cellen hadden kunnen bereiken vanwege de hitte veroorzaakt door de brand.