Bousaid: Behoefte aan bijsturing en hervorming

"Ons land gaat de verkeerde kant op en de risico’s nemen gestaag toe. Er is dan ook behoefte aan bijsturing en hervorming. Zowel onze eigen deskundigen als diverse internationale organisaties hebben een scala van aanbevelingen gedaan om de economie weer vlot te trekken. Onze beleidsmakers hebben hiermee echter vooralsnog te weinig gedaan." Dit is de conclusie over de economie van Jim Bousaid woensdagavond, op de nieuwjaarsreceptie van de Vereniging van Economisten in Suriname (VES) in Torarica. Bousaid is erelid van de VES, oud-directeur van de Hakrinbank en oud-voorzitter van de Surinaamse Bankiersvereniging.

Vaststaat wel dat niemand de wijsheid in pacht heeft en dat de realiteit vanuit verschillende invalshoeken wordt benaderd, merkt Bousaid op. Juist om deze reden is het volgens hem noodzakelijk op serieuze wijze de maatschappelijke discussie te intensiveren "over de beste wijze waarop wij het hoofd moeten bieden aan bestaande uitdagingen. Inzet, noeste arbeid en opoffering van ons allen zijn vereist om zo spoedig mogelijk het geleden welvaartsverlies goed te maken en de weg naar hogere voorspoed in te slaan. Dit is een grote uitdaging, maar er is in de huidige situatie geen ander deugdelijk alternatief." De titel van de lezing is Met Bezieling op weg naar Voorspoed.

Overheidsfinanciën
Bousaid staat lang stil bij de ontwikkeling van de overheidsfinanciën, omdat er naar zijn inzicht een zorgwekkende discrepantie is ontstaan tussen de feitelijke ontwikkelingen op dit terrein enerzijds en de algemeen aanvaarde theoretische grondbeginselen over deugdelijk management van deze financiën anderzijds. "Wij ondervonden op pijnlijke wijze welke nadelen deze discrepantie voor ons met zich bracht. Veel andere landen worstelden met soortgelijke ervaringen. Wij moeten echter de wijsheid en moed hebben lessen te trekken uit het verleden en ophouden met het verkondigen dat onze problemen louter en alleen het gevolg zijn van een van buiten op ons afkomend niet te stuiten noodlot."

Theorie en ervaring leren ons dat gezonde overheidsfinanciën en een goed doordacht budgettair beleid cruciaal zijn voor een evenwichtige en stabiele economie. "Wij weten ook of wij zouden moeten weten dat anderzijds onevenwichtige staatsfinanciën en een zwak beleid, de stabiliteit en duurzame groei van de economie ondermijnen. Hier spreekt de historie van ons land voor zich." De inleider belicht de economische ontwikkelingen sinds 1982, waarbij uit binnenlandse bron, de toevlucht werd genomen tot monetaire financiering van de omvangrijke financieringstekorten.

"Voor mij staat allereerst vast dat macro-economische stabilisatie het voeren van een anticyclisch begrotingsbeleid vereist. De grondgedachte hiervan is eenvoudig: streven naar een begrotingsoverschot in tijden van hoogconjunctuur en bij neergaande conjunctuur dient uiteraard een tegenovergestelde politiek gevoerd te worden. Zodoende kunnen conjunctuurschommelingen afgezwakt worden. Hiervan was er gedurende de afgelopen jaren geen sprake; het beleid werkte veeleer procyclisch, terwijl in structurele zin te weinig werd gedaan om de economie meer schokbestendig te maken en op een hoger niveau te brengen. Naar mijn overtuiging lag hier en niet primair buiten onze eigen schuld, de grondoorzaak van de crisis waarin wij in 2015-2016 verzeild raakten. Bij een deugdelijk beleid hadden wij de effecten van de mondiale recessie op onze economie kunnen matigen, in plaats van deze te accentueren zoals feitelijk ook gebeurde," voert de oud-bankier aan.

"Naar mijn oordeel faalde ons structureel en conjunctureel beleid, waardoor ons welvaartsniveau lager dan haalbaar was bij een goed en consistent beleid. Het is ongetwijfeld juist dat de mondiale recessie ons heeft geraakt, maar het is evenzeer juist dat we mede door kortzichtige politieke overwegingen, niet afdoend op de recessie hebben gereageerd. Het ontbreken van een realistische begrotingsnorm, waaraan bij voortduring strikt de hand wordt gehouden, doet zich hierbij gevoelen. Laten wij met de komende parlementsverkiezingen in het vooruitzicht, niet in dezelfde fouten vervallen en de uitgaven ongecontroleerd verhogen. Het politieke argument dat voorafgaand aan verkiezingen de uitgaven extra moeten worden verhoogd, snijdt naar mijn oordeel economisch geen hout en is op termijn schadelijk voor ons land. De overheidsbegroting 2019 laat dan ook een zorgwekkend beeld zien. Ik ondersteun de brief van de VES om de begroting te herzien en het tekort terug te dringen," stelt Bousaid.

Verantwoordelijkheid nemen
Van belang voor herstel van gezonde overheidsfinanciën is dat diverse instituten zoals de Centrale Bank, het Planbureau en het Bureau voor de Staatsschuld hun verantwoordelijkheid nemen en de regering en het parlement betrouwbare adviezen geven over het te voeren beleid. Dit gebeurde niet altijd. "Daarom moeten wij het voorbeeld volgen van de leiding van de centrale banken in de Verenigde Staten en India, die in december 2018 een krachtig standpunt innamen om hun onafhankelijkheid ten opzichte van de zittende regering te borgen. De recente wisseling van de wacht binnen de raad van commissarissen van de Centrale Bank van Suriname draagt bij aan de zorgen omtrent de onafhankelijkheid van deze instelling," meent Bousaid.

Hij onderkent dat weer op het juiste spoor brengen het intensiveren van het fiscale beleid vereist. De instrumenten van dit beleid moeten doelmatig en weldoordacht worden ingezet om verstoring van de allocatie van de schaarse productiefactoren en nadelige effecten op de economische efficiëntie te beperken, alsook om investeringen en groei te bevorderen.

Zo bemoeilijken de huidige energiesubsidies de ruimere benutting van goedkopere en duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen. Ook verhullen zij de eigenlijke armoede onder delen van de bevolking. Hetzelfde geldt voor bescherming van de sociaal zwakkeren mede door middel van herverdeling van inkomens en vermogens. "Op deze wijze moeten wij voor degenen die het echt nodig hebben een sociaal vangnet bouwen en niet onze toevlucht nemen tot de verstrekking van pakketten levensmiddelen. Een goed sociaal vangnet is ook noodzakelijk voor een goed uit te voeren saneringsplan voor de Surinaamse economie. Er wordt nog te weinig gedaan om deze doelstellingen van het budgettaire beleid optimaal te verwezenlijken," concludeert Bousaid.