Overledenen gedenken op 9.9.9.

Elke Kasan, nu iets langer dan tien jaar bezoekt de 65-jarige Carlos Lioe Angie het graf van buurman Tjon Tien Ril die in 1966 overleed. Hij schenkt een blikje bier in een cup, brandt wierook en kaarsen en doet alle handelingen volgens de Chinese cultuur. “Ik heb als kind veel tijd bij hem doorgebracht. Hij heeft geen familie in Suriname meer, dus ik brand maar een kaarsje voor hem. Gewoon uit mezelf”, zegt Lioe Angie.

De sterke geur van de wierook, pagara kruit en brandend papier trekt zaterdag door de Chinese begraafplaats Fa Tjauw Koen Sang. Verschillende vleesgerechten, snoepjes, koek, fruit, sigaretten, fris- en alcoholische dranken zijn al gereed gezet voor het Monument ter nagedachtenis van alle Chinese immigranten vanaf 1853. De vertegenwoordigers van de verschillende Chinese verenigingen en de Chinese ambassade in Paramaribo doen stipt om 9 uur van de 9e dag van de 9e maand het jaarlijks Kasan-ritueel. Met elk een wierook in de hand buigen zij drie keer en plaatsen die vervolgens bij het Monument. Er zijn ook kransen en een korte toespraak.

Het Chongyang (Chung Yeung) festival of Kasan, het feest ter ere van de voorouders valt elk jaar op de 9e dag van de 9e maand van de Chinese maankalender. Op deze dag gedenken de Chinezen hun voorouders en alle andere overleden dierbaren. Terwijl de officiële ceremonie gaande is, doen tientalen personen hun eigen rituelen. Het graf krijgt eerst een schoonmaakbeurt. De ‘rondhangende heren’ helpen vanaf een starttarief van SRD 65 met het sjouwen van de emmers water, graven wassen of ontdoen van onkruid.

De handelingen variëren per persoon. Sommigen hebben bloemen bij zich en plaatsen die in een vaasje of leggen die op het graf. Anderen hebben de lievelingsgerechten en drank van de overledenen meegenomen. Er zijn ook personen die het Kasan-pakket bij zich hebben. Hierin zitten onder meer nep (papieren) voedingswaren, biljetten van 10.000 'Hell Bank Notes', kleren, sigaretten en goud. Zij branden kaarsen, wierook en vuurwerk, buigen driemaal en prevelen woorden. Volgens de Chinezen kan de overledene de goederen en het eten gebruiken alwaar zij nu zijn.

Het Kasan-feest is bijna een reünie van vrienden en familie: je komt mensen van vroeger tegen of personen die je lang niet hebt gezien. Buurman Tjon, geboren in 1923 te Kwangtung (Zuid-China), is als immigrant naar Suriname gekomen, vertelt Lioe Angie die na de handelingen nog op de plaats blijft hangen. Als kleine jongen trok hij veel met zijn buurman op en kent zo de Chinese cultuur en tradities. “We kwamen samen naar de begraafplaats en zo zag ik wat ze deden.”

Vanaf zondag 22 oktober komen er al mensen langs voor de Kasan-rituelen, vertelt beheerder Andro Vorswijk. Hij heeft zeker vier Nederlanders gezien, “misschien moesten zij eerder vertrekken”. Op deze speciale dag opent hij de poort al om 05.00 uur. “Micle Fung en familie waren de eerste om 05.30 uur. Ze zijn langs verschillende grafstenen gegaan voor de handelingen.” Ook Stephen Tsang maakt samen met zijn familie op de vroege ochtend een ronde. “Mijn grootvader, vader, zusje en wat ooms en tantes liggen hier. Je hoopt dat zij het in het hiernamaals goed hebben en dat zij je geluk hier op aarde kunnen beïnvloeden. Als zij het goed hebben, kunnen zij jou ondersteunen”, legt hij de traditie uit.

Ook dit jaar is het geofferde aan eten en papieren goederen om te verbranden veel minder dan de jaren voorheen. “De junkies eten en drinken alles als de mensen weg zijn. Men is nu slimmer en zet één appel en sinaasappel in plaats drie of vier. Fruit wordt gelijk gesneden en drank wordt gelijk ingeschonken”, vertelt Vorswijk. Voor de eerste keer plaatste hij in de lokale kranten een advertentie om mensen uit te nodigen voor Kasan. “Mensen belden vanaf augustus om de precieze datum. Niet eenieder volgt de Chinese media en/of begrijpt de Chinese taal.” En voor personen die niet bekend zijn met de Chinese cultuur, noemde hij Kasan: het Chinese Allerzielen feest.

Lioe Angie van gemengde afkomst heeft Chinese roots, “mijn grootvader was een immigrant”. Zijn ouders zijn intussen ook overleden en liggen aan de overkant op de rk-begraafplaats. “Vandaag doe ik niets voor hen. Ik ga pas volgende week op Allerzielen naar hun graf om een kaarsje te branden.”

Voorouders en andere overledenen gedenken komt in meerdere culturen en religiën voor. Zo hebben de Hindoes in september de Pitre Paksh periode afgesloten. West-bidders binnen de Islam en Javanisten die plaatsen sadjèn (voedseloffer) aan de vooravond van hoogtijdagen. De rooms-katholieken herdenken komende week hun overledenen tijdens het Allerzielenfeest.
In 2013 heeft de Chinese regering het Chong Yang festival omgezet in een nationale Senioren Dag. Zo worden senioren in het zonnetje gezet en krijgen zij extra aandacht en respect van hun kinderen. Families of de senioren onderling trekken de hoger gelegen gebieden in of bezoeken graven van voorouders. In dit Aziatische land is het een plicht van elke burger om voor de senioren in de familie te zorgen. Wie deze zorg nalaat, krijgt een boete opgelegd.