Nationale helden

Bijna alle landen in de wereld hebben hun eigen nationale helden, in sommige landen gelden stringente criteria op basis waarvan personen officieel het predicaat nationale held verkrijgen. In anderen landen gebeurt dat op ad hoc basis, veelal afhankelijk van regeerders in wiens straatje het politiek van pas komt of soms ook om populair te doen.

Bij de meeste helden gaat het vaak om personen, die als leiders een cruciale rol hebben gespeeld in het verzet tegen bezetters van hun land en strijd hebben geleverd tegen zowel een externe als een interne onderdrukkende macht. Zij hebben de onafhankelijkheid van hun land bewerkstelligd of gehandhaafd en zodoende bijgedragen tot de vorming van een natie; anderen hebben dictators verdreven en de weg vrijgemaakt voor een rechtvaardige samenleving zonder enige onderdrukking.

Men zou kunnen zeggen dat bijna alle nationale helden één ding gemeen hebben i.e. zij zijn/waren alle betrokken bij politieke activiteiten, die vaak gepaard gingen met geweld, maar soms ook een vreedzame strijd voerden. Er zijn landen waar nationale helden als het ware verder verheven worden en aangeduid worden als ‘Vader des Vaderlands’.

Mahatma Gandhi: niet de Vader des Vaderlands
Het is niet vanzelfsprekend dat personen die een belangrijke rol hebben gespeeld bij de verkrijging van de onafhankelijkheid van een land altijd geëerd worden met de eretitel van nationale held of van ‘Vader des Vaderlands’.
In India heeft Mahatma Gandhi officieel nooit de titel gekregen van ‘Father of the Nation’ (=Rastrapita). In antwoord op vragen van enkele activisten verklaarde het ministerie van Binnenlandse Zaken in Nieuw Delhi op 18 juni 2012 ‘Although Mahatma Gandhi is popularly known as Father of the Nation no such title was ever formally conferred upon him by the Government’. De reden hiervoor is dat de Indiase Grondwet ‘does not permit any titles except educational and military ones’.


De brief eindigde met de erkenning van de onweerlegbare rol die Gandhi heeft gespeeld bij de onafhankelijkheid van India en stelde ‘needless controversies in such matters are hurtful and should be avoided by all. We say no more’. Het is belangrijk te vermelden dat de Akhil Bharatiya Hindu Mahasabha de rol van Gandhi in de onafhankelijkheidsstrijd niet erkent. Integendeel, bij de viering van de geboortedag van Gandhi op 2 oktober 2016 onthulde deze organisatie in hun kantoor in Meerut in Uttar Pradesh een borstbeeld van Nathuram Godse, de moordenaar van Gandhi. Voor deze extreem rechtse fundamentalistische Hindoe organisatie, de zogenaamde saffron brigade, is Nathuram Godse een held.

In Frankrijk wordt Napoleon Bonaparte niet door eenieder gezien als held, officieel wordt hij ook niet erkend als een nationale held. De verdeling van deze visies loopt langs politieke lijnen. Ter linkerzijde wordt hij gezien als de zwarte legende, als een wilde boeman; ter rechterzijde is hij de gouden legende, die hem consequent betiteld als L’Empereur (=de Keizer). Linkse Franse politici vermijden alle bijeenkomsten/feestelijkheden van Napoleontische hoogtepunten. In heel Parijs is er slechts één smalle straat die naar Napoleon is genoemd i.e. Rue Bonaparte.

In Pakistan is er geen enkele twijfel of discussie, de stichter Mohammad Ali Jinnah, is de alom bewierookte, officieel erkende‘Vader des Vaderlands’ (= Baba-e-Qaum) met een toegevoegde titel van de ‘Grote Leider’ (= Quaid-e-Azam).

In de Filipijnen creëerde president Fidel Ramos in maart 1993 een Commissie Benoeming Nationale Helden om de criteria vast te stellen op basis waarvan Filipijnse onderdanen tot nationale held benoemd kunnen worden. De Commissie stelde drie hoofd- en drie subcriteria op voor de benoeming van nationale helden, onder anderen: helden zijn personen die bijdragen tot de kwaliteit van leven en bestemming van de natie; helden zijn degenen die een concept hebben van de natie en in dat kader gestreden hebben voor de vrijheid van de natie; en de keuze van een held is niet alleen een vertelling van een episode of gebeurtenis in de geschiedenis, maar een beschouwing van het gehele proces dat deze persoon tot een held heeft gemaakt.

In november 1995 droeg de Commissie een negental personen voor die in aanmerking zouden kunnen komen voor de officiële titel van nationale held, maar het is daarbij gebleven. De president wilde niet tot benoeming overgaan omdat er vrees was dat de Filipijnse overheid overstelpt zou worden met verzoeken om personen te proclameren tot nationale held. Evenals in India het geval was vreesde men ook dat ‘the proclamation can trigger bitter debates involving historical controversies about the heroes’.
In Jamaica is de ‘Orde van Nationale Held’, de hoogste onderscheiding die een Jamaicaanse man of vrouw kan krijgen. Zulke nationale helden hebben als aanspreektitel ‘The Right Excellence’ en het motto is ‘He built a city which hath foundations’. . Jamaica kent tot heden zeven nationale helden, onder wie Alexander Bustamente (1884-1977) en Norman Manley (1893 – 1969). De nationale helden worden geëerd met een plaquette, een tombe of monument. Jamaica kent een speciale National Heroes Park in Kingston en elk jaar wordt de derde maandag in oktober op het eiland gevierd als ‘National Heroes Day’.

Soeharto geen nationale held in Indonesië
In 2008 woonde ik in Jakarta toen oud president Soeharto op 30 januari van dat jaar overleed en heb van dichtbij kunnen zien en horen hoe over de overleden president werd geoordeeld. Van 1967 tot 1998 was hij de absolute heerser geweest in het land tot hij in 1998 door massa demonstraties moest aftreden. Rondom zijn dode lichaam hadden zich enkele regionale leiders verzameld die lof toezwaaiden aan de overledene. Singapore’s grondlegger, Lee Kuan Yew was bedroefd dat zijn oude vriend niet de eer kreeg die hij verdiende. Dr. Mohammed Mahathir, die jarenlang premier was van Maleisië liet een traantje, terwijl hij Soeharto’s hand vasthield en president Gloria Macapagal-Arroyo van de Filipijnen prees zijn pioniers visie. Zelfs president Jose Ramos Horta van Oost Timor vroeg de paus om voor Soeharto te bidden terwijl juist het Indonesische leger in 1975 genocide pleegde door de moord op circa 100.000 Oost Timorezen.

Amerikaanse en Europese gezagsdragers die Soeharto aan de macht hadden geholpen en hem jarenlang hadden ondersteund, waren niet aan zijn sterfbed. Toen aan zijn 31 jarige heerschappij een einde kwam was Soeharto één van de meest gehate dictators in de wereld. Hij was de eind verantwoordelijke voor de moord op een half miljoen tot één miljoen communisten nadat hij in 1965 president Soekarno middels een coup aan de kant had gezet. Zie ook mijn artikel op Starnieuws van 15 november 2015, getiteld Ter herinnering aan een bloedige Indonesische coup.

Van de toen 240 miljoen Indonesiërs was 87% Moslim, maar de seculiere Soeharto hield God en de profeet(vzmh) ferm op hun plaatsen in de moskeeën. Vrijheid van meningsuiting en democratie waren door Soeharto verboden. Moord, martelingen, verbanning en jarenlange opsluiting van tegenstanders waren handelingen waar Soeharto, die ook de “Glimlachende Generaal” werd genoemd, bijna dagelijks mee bezig was. Bovenop dit alles benoemde Transparancy International hem in 2004 ook tot de meest corrupte leider in de wereld die volgens schattingen circa 35 miljard US dollars tezamen met zijn familie en vrienden achterover hebben gedrukt.

Na zijn dood in 2008 begonnen zijn aanhangers met hun pogingen om Soeharto officieel tot nationale held te verklaren. Zijn aanhangers, voornamelijk verenigd in de politieke partij Golkar, die iedere keer ervoor had gezorgd dat hij 'eclatante verkiezingsoverwinningen' behaalde en zo de schijn ophield van democratie, sturen bijna ieder jaar zijn naam door naar het ministerie van Sociale Zaken. Via dit ministerie wordt het verzoek doorgeleid naar het staatshoofd dat hem dan tot nationale held kan benoemen na advies van een daartoe speciaal ingestelde commissie van zeven personen. De benoeming tot nationale held van Indonesië geschiedt ieder jaar op 10 november. Er zijn zeven criteria op basis waarvan de benoeming tot nationale held van Indonesië plaatsvindt. Enkele van deze criteria zijn: een goede morele standaard en een respectabel karakter hebben; zijn/haar daden dienen verreikende invloed te hebben; nooit acties heeft ondernomen die zijn nalatenschap heeft bezoedeld en de acties moeten heroisch zijn en ten alle tijden als voorbeeld kunnen dienen.

Tot heden is het niet gelukt om Soeharto officieel toe te voegen aan de lijst van de 138 officiële helden, die Indonesië al kent. Het is toch wel verbazingwekkend dat met zo een controversieel verleden zijn naam iedere keer opduikt voor benoeming tot nationale held. De rol van Soeharto in de ontwikkeling en vooruitgang van Indonesië kan niet worden ontkend. Er was tijdens zijn 31 jarige heerschappij sprake van groei, industrialisatie, toename van welvaart, daling van kindersterfte, onderwijs en gezondheidszorg werden verbeterd. Indonesië is al enkele jaren de grootste economie van Zuidoost Azië.

Maar dit alles verbleekt bij de wreedheden die de 'Glimlachende Generaal' het Indonesische volk heeft gedaan. Een verklaring voor de pogingen om Soeharto te benoemen tot nationale held is volgens de Maleisische schrijver Tash Av gelegen in de Aziatische cultuur om excessen en historische trauma’s uit het verleden te vergeten en te verdoezelen. ‘We have to ignore the ugly truth of what happened …it’s if we can’t bear to confront the brutal reality of what we have inflicted on ourselves and we need to gloss over things and concentrate on the present’.
De kans dat Soeharto benoemd wordt tot nationale held (=Gelar Pahlawan Nasional Indonesia) wordt steeds kleiner omdat zijn trouwe, fanatieke aanhang aan het uitsterven is. De huidige generatie kent hem niet, zijn grove wandaden blijven hem achtervolgen, terwijl ook steeds meer uit zijn wrede bestuursperiode openbaar wordt gemaakt.

Suriname
Voor zover ik heb kunnen nagaan heeft geen enkele Surinaamse regering personen in het land officieel benoemd tot nationale held. Er zijn wel standbeelden en straten vernoemd naar belangrijke, voornamelijk politieke figuren, maar onduidelijk is of dit eerbetoon beschouwd moet worden als zijnde het hebben van de officiële status van nationale held. De officiële nationale helden van Suriname moeten misschien nog uit de kast komen.

Mijn vrees is dat in Suriname de benoeming van nationale helden langs politieke en etnische lijnen zal verlopen, en misschien nog erger, langs enge partijpolitieke belangen en discutabele ideologieën. Het verleden heeft ons bijvoorbeeld al geleerd dat de dag van 25 februari in de door de militairen gedomineerde bestuursperiode tot een nationale vrije dag was gemaakt, daarna werd het door het bestuur in de Nieuw Front periode 2000 – 2010 ongedaan gemaakt, maar daarna door het NDP bestuur, periode 2010 - heden weer is aangesteld als een nationale vrije dag. De vraag is dus, hoe lang zal het een blijvende vrije dag zijn in Suriname? Zou dat ook niet kunnen gelden voor de te benoemen helden?

De vraag is ook of de benoeming van nationale helden misbruikt zou kunnen worden in een verdeel en heersstrategie, groepen in de samenleving zouden aanstoot kunnen nemen aan de benoeming van vage en controversiële personen en zodoende een verstoring van de vrede en communale harmonie in het land veroorzaken.

Rudie Alihusain