De griffier, general manager en student delen één liefde!

In het dagelijkse leven zitten zij achter verschillende bureaus. Lakshini Radhoe (33) is griffier op de civiele sectie van het Kantongerecht. Evita Issa (31) is general manager bij Beyrouth Bazaar. En de veertienjarige Deepa Mahespalsingh is derdejaars op de Shri Vishnuschool. In hun vrije tijd delen zij al jarenlang dezelfde passie: liefde voor Bharata Natyam, de Zuid-Indiase klassieke dans!

Ze zijn de afgelopen week gedebuteerd als volwaardige Bharata Natyam-danseressen. Hun jarenlange passie voor en toewijding aan deze dans, heeft geresulteerd in hun Arangetram (Tamil voor ‘bestijgen van het podium’), een publieke afstudeervoordracht. Alle drie hebben op verschillende dagen solo gedanst. “Zij mogen de dans nu zelfstandig uitdragen”, zegt dansdocent Madhoerie Jagmohan van dansschool Madhoerie.

De Arangetram kenmerkt zich door een specifiek klassiek repertoire. Een combinatie van vaste technische en expressieve dansonderdelen. Verhalen en mythen van Hindoegoden of geliefden worden dansend uitgebeeld via gezichtsuitdrukkingen, poses en ritmische lichaamsbewegingen in combinatie met voeten- en handenwerk. Om een Arangetram te doen, moet de leerling onder andere twee varianten van de negen danssoorten uit het repertoire kennen.

Voor de drie danseressen was het trainingstraject naar de grote dag een hectische tijd. Voor Mahespalsingh niet alleen een kwestie van goede planning tussen schoolwerk en danstraining. Het was fysiek zwaar. “Door regelmatig te oefenen, bouwde ik mijn conditie op, en zo werd de training lichamelijk minder zwaar voor mij.”
Het is makkelijker om iemand technische dansen aan te leren, zegt Jagmohan. “Ze doen de bewegingen, stappen en houdingen na. ”Bij het expressieve deel, moet de danser durven zich ‘bloot’ te geven, kunnen inleven en emotie tonen om een verhaal uit te beelden. “Niet eenieder durft dat.” Als dansguru van Radhoe en Issa stelde Jagmohan hun respectieve repertoires samen. “Je kijkt naar wie voor je staat en wat het lichaam aankan.”

Elke danser heeft een eigen kwaliteit en manier van dansen, geeft Radhoe aan. Zij beoefent de klassieke dansstijl al 15 jaar. In haar repertoire zaten meer verhalende, expressieve dansen. “Een goede guru weet namelijk hoe de speciale kwaliteit van iedere danser uit te buiten. En dat is bij mij zeker het geval geweest.” Hierdoor verschillen de Arangetrams van elkaar.

De Varnam, de langste dans in elk repertoire heeft Radhoe als uitdagend ervaren. “De technische gedeelten hebben iets meer van mij gevergd vanwege mijn gezondheidstoestand op dat moment, waardoor vloerwerk en zitstukken iets moeizaam gingen.” Zij heeft moeiteloos vele personages uit goddelijke verhalen vertolkt, zoals in de Meera Bhajan, waar God Vishnu op drie momenten personen te hulp schiet.

Issa echter heeft een selectie van zeer pittige technische dansen gekregen. Jagmohan: “Ik heb het onderste uit de kan bij haar proberen te halen. Zij kon het aan!” Met een dansdiploma (Bachelor in Fine Arts) op zak, danste de ervaren Issa onder andere de Urdhva Tandava. Een kosmische dans van God Shiva, waarin hij ook danst met Godin Parvati. Jagmohan leerde deze Tandava niet lang terug in India. De dans is Issa op het lijf geschreven, vindt Jagmohan. “Niet eenieder kan na minutentenlang intensieve bewegingen, nog aan het eind een halve minuut met één been in de lucht staan.”

Dansen is geen hobby, maar Issa’s passie! Zij danst vanaf haar veertiende, met een onderbreking van acht jaar Bharata Natyam. Zij noemt: “Balans, grounden, flexibiliteit, uithoudingsvermogen” en yoga beoefenen, elementen uit haar internationale dansopleidingen en balletlessen bij Marlène Lie A Ling, die zeker hebben bijdragen tot haar klassieke danskwaliteiten.

Bharata Natyam is eeuwenoud en werd eerst alleen in de Hindoetempels opgevoerd. Het waren devadasi’s, dienaressen van God die toen dansten. Door de jaren heen is de dans doorgebroken naar alle lagen van de Indiase bevolking, bij vrouwen én mannen, en wordt die nu wereldwijd als podiumkunst beoefend.

Mahespalsingh is Suriname’s jongste devadasi! De tiener huppelt sinds haar vierde jaar rond in dansschool Namita Nritya Vidya Bhavan. “Mijn ouders zetten mij op dansles. Ik vond het leuk en bleef. Ik word vrolijk als ik dans.” Lerares Namita Bhaggoe-Ajodhia, zelf afgedanst bij Madhoerie zag talent en potentie in Mahespalsingh. Haar repertoire was zorgvol samengesteld. Zij kreeg bijvoorbeeld een Shabdam, waarin zij het verhaal van de stoute jeugdige Krishna danste.

“Je kunt een jong meisje dat nog geen ervaring in de liefde heeft, geen gepassioneerde romantische dans laten uitbeelden”, lacht Bhaggoe. De expressieve dansen handelden dan ook over mythen en heldendaden van Hindoegoden. Mahespalsingh: “Het meest uitdagende was het dansen op livemuziek, na maandenlange oefeningen op cd-muziek.”

Arangetrams worden op livemuziek uitgevoerd. “Wij houden de eeuwenoude traditie in stand”, vertelt Bhaggoe. Suriname kent geen muzikanten die de Zuid-Indiase muziek beheersen. Zo komt vanaf 2001 - toen de eerste generatie dansers van Jagmohan het podium besteeg- Saama Giridhara, een Mridangam (tweezijdige trommel) speler naar Paramaribo, met een fluitist, percussionist en zanger.

De muziekgroep werd tijdens Issa’s afdansen, in de tweede helft ondersteund door de Surinaamse vioolspeler Ferdinand Redan. In de muzikale begeleiding heeft de dansguru ook een taak. Die bespeelt de Nattuvangam, twee belletjes die tegen elkaar worden geslagen. De danser volgt de cimbalen voor het voetenwerk.

Elke danseres wordt eerst volgens het Hindoeïsme ritueel ingewijd door een pandit. Hierna binden hun guru’s de ghunghrus, de koperen belletjes, om hun enkels – ready voor het podium! “Ja, deze dansstijl is gekoppeld aan het Hindoeïsme, maar het uitdragen ervan is niet-etnisch gebonden, kent geen ras of geloof ”, benadrukt Jagmohan.

Het meest toonaangevende voorbeeld is Issa! Zij is Libanees, RK-gelovige en getrouwd met een Moslim. “Ik ben zeker een uniek voorbeeld voor Suriname”, lacht Issa. Zij is Suriname’s eerste 100% niet-Hindostaanse devadasi. Bij Jagmohan zijn eerder een Moslim en mix Hindostanen afgedanst. Issa: “Ik geloof dat er nog een soort drempelvrees onder Surinamers bestaat. Misschien zien zij het nog teveel als een ‘Hindostaans ding’.”

Bhaggoe: “Er zijn wel leerlingen met verschillende achtergronden. Maar jongeren haken tegenwoordig vaker af om studie, of geven de voorkeur aan Bollywooddansen in plaats van klassiek.”

De griffier, de general manager en de student zetten hun liefdevolle relatie met de dans voort. Radhoe gaat voor behoud en uitbreiding in Suriname. Zij begint in Wanica en zet binnenkort de afdeling van dansschool Madhoerie om in haar eigen dansschool. Radhoe verzorgt al Bollywooddans bij Art.Lab en start gauw met de Bharata Natyam lessen. “Ik vind dat Bollywooddansen veel mooier zijn als de danser ook klassiek is getraind.” De tiener Mahespalsingh focust zich voorlopig op haar school. Zij wil verder met dans en gaat Bhaggoe alvast helpen op de dansschool. In de toekomst wil zij een eigen dansschool.

De general manager denkt anders over de invulling van de guru-shishya parampara (leraar-leerling kennisoverdracht). Issa: “Ik kan mij geen leven zonder dans voorstellen. Maar ik volg liever les, dan dat ik die geef.” Zij wil zich meer verdiepen in de Bharata Natyam. “Een volwaardige danseres-zijn, betekent nog niet dat je op het niveau staat van de guru. Er valt nog zoveel van haar te leren.”

Tot eind november dansen nog vijf personen af. Zij zijn allen leerling van de dansschool Satrangi van Sadhana Mohan, zelf ook een product van Jagmohan. Hiermee komt het aantal Bharata Natyam dansers voor Suriname op 29, waarvan zeven de derde generatie dansers vormen. Voor Jagmohan zeker weer een mijlpaal in haar danscarrière en de Bharata Natyam danskunst in Suriname.