Arm Haïti: zo ver van God en zo dicht bij Frankrijk

Op 28 november 2010 zijn er verkiezingen gehouden in Haïti. Het land kent een dramatische geschiedenis. Het is de vraag of de verkiezingen daar veel in zullen veranderen.

In 1789 begon in Frankrijk de Franse revolutie met de omverwerping van de (absolute) monarchie en de proclamatie van een verklaring voor de rechten van de mens. Frankrijk ging een lange periode van politieke instabiliteit tegemoet, die zijn weerslag had in de slavenkolonie Haïti.
Onder de 40.000 zielen de blanke elite van de kolonie ontstond er tweespalt, die niet onopgemerkt bleef onder de half miljoen tot slaaf gemaakte Afrikanen. Twee jaar later begon in Haïti een bloedige bevrijdingsoorlog die vijftien jaren duurde en leidde tot de eerste onafhankelijk republiek van zwarte mensen in het Caraïbisch gebied. In deze oorlog kwam Toussaint L’Ouverture naar voren als de belangrijkste militaire strateeg en leider.
In 1801 schafte Haïti officieel de slavernij af. De oorlog was nog in volle gang. Een jaar later werd L’Ouverture met een list gevangen genomen door Franse troepen. Hij werd gekidnapt en naar Frankrijk overgebracht waar hij een jaar later in de gevangenis stierf.

Zijn adjudanten hadden de strijd voortgezet en wisten de Fransen definitief te verslaan. Op 1 januari 1804 verklaarden zij Haïti officieel onafhankelijk. Maar daarmee waren de problemen niet voorbij. Een gezamenlijke boycot van de Europese landen leidde tot een economische ramp in het land. De landbouw was vernietigd. Plantages en molens waren kapot. Er kon niets worden geëxporteerd. De Fransen stelden een harde eis aan de nieuwe Republiek: ze moesten herstelbetalingen doen aan Frankrijk voor de eigendommen die de planters waren kwijtgeraakt door de revolutie in ruil voor de opheffing van de boycot en het afzien van een tweede militaire operatie die gepland was om de nieuwe Republiek te gronde te richten.

In 1825 besloten de leiders van de revolutie om dat aanbod te accepteren. Het meest bizarre bij deze herstelbetalingen was dat bij het opstellen van de lijst van de eigendommen van de Franse planters en hun waarde ook de waarde van de mensen die vanuit Haïti aan de onderhandelingen deelnamen, werden meegenomen. Het totale bedrag aan herstelbetalingen die Haïti aan Frankrijk moest betalen kwam uit op 150 miljoen francs. Haïti moest jaarlijks een deel betalen en heeft dat tot 1947 ook gedaan.

Geen Fransman of Fransvrouw heeft ooit geroepen: “herstelbetalingen is immoreel”; “we moeten naar de toekomst kijken en niet achterom”, “laten de Fransen de handen uit de mouwen steken in plaats van herstelbetalingen te eisen”, “De Fransen moeten niet in een slachtofferrol vervallen”. Niks daarvan. De Fransen eisen herstelbetalingen en hebben die met militaire dreiging afgedwongen. Haïti was daardoor permanent in een staat van onderontwikkeling gebleven.

Intussen ontwikkelde zich binnen Haïti een nieuwe elite van mulatten die de controle wisten te krijgen op het bestuur en de economie van het land. Ze werkten samen met de Franse kolonisator.
In 1915 werd Haïti bezet door het Amerikaanse leger in het kader van de Monroe doctrine. Deze doctrine van de Amerikaanse president James Monroe werd geformuleerd in een periode waarin vooral de Spaanse koloniën vochten voor hun afhankelijkheid van Spanje. Monroe stelde dat Europa niet moest proberen om met geweld de nieuwe republieken te heroveren. Dat zou als een daad van agressie worden gezien door Amerika die zelf van plan was om het westelijke halfrond te controleren.

Sindsdien hebben de Amerikanen verschillende dictaturen in Haïti in het zadel geholpen. De ergste was de dictatuur van Francois Duavlier, beter bekend als Papa Doc. Papa Doc organiseerde een zeer gevreesde paramilitaire beweging, de Tonton Macoute, die bekend stond om haar kidnappings en wrede executies. Ze hebben tienduizenden politieke tegenstanders vermoord.
Duvalier, die zichzelf had benoemd tot president voor het leven, werd na zijn dood in 1971 opgevolgd door zijn zoon Baby Doc, die niet minder wreed was dan zijn vader.

In de jaren zeventig ontwikkelde zich een volksbeweging tegen de dictatuur. Baby Doc kwam in 1986 ten val en vluchtte met veel geld naar Frankrijk. Een instabiele periode van verkiezingen en militaire coups leidde in december 1990 tot verkiezingen die de progressieve priester en bevrijdingstheoloog Jean-Betrand Aristide met tweederde meerderheid van de stemmen won. De vreugde was van korte duur. In 1991 werd hij door een militaire coup ten val gebracht.
De Amerikaanse president Clinton steunde deze coup niet en in 1994 werd onder dreiging van Amerikaanse maatregelen Aristide weer in functie hersteld.

Aristide ging voortvarend te werk op allerlei terreinen (economisch, sociaal, bestuurlijk) en probeerde vernieuwingen door te voeren. Artistide deed iets ook ongehoords. Hij legde bij Frankrijk een rekening neer van 21 miljard dollar voor de gedwongen herstelbetalingen die het land tussen 1830 en 1947 aan Frankrijk had betaald. Hij eiste dat geld terug met als argument dat het immoreel en onjuist was om de vrije Republiek van Haïti die dwangsom op te leggen. Hij wilde juridische stappen ondernemen om dit bedrag op te eisen.
De Fransen waren woedend en begonnen de oppositie tegen Aristide te organiseren.

In 2004 nam die oppositie gewelddadige vormen aan en werd de instabiliteit op het eiland met de dag groter. Het nieuw opgericht Nationaal Revolutionair Front voor de Bevrijding van Haïti begon met gewelddadige acties overal op het eiland. Op 28 februari landden een groep paramilitairen in Haïti en ontvoerden Aristide. Hij werd naar een Afrikaanse land gebracht. Aristide woont nu in Zuid Afrika. Aristide zegt dat hij door een samenwerking van Franse en Amerikaanse militairen is ontvoerd. Frankrijk en Amerika hebben ironisch genoeg de oorlog in Irak verdedigd met het argument dat een volk vrij moet zijn om haar eigen leiders te kiezen.

Eén van de eerste stappen van het nieuwe, door Frankrijk gesteunde bewind, was de formele intrekking van de claim voor herstelbetalingen. In 2009 werd de partij van Aristide, Lavalas, verboden. Ze mag niet meedoen aan verkiezingen.
Haïti is na de val van Aristide in een zeer instabiel vaarwater gekomen. De Verenigde naties moest bijspringen om een einde te maken aan de anarchie.
De aardbeving heeft de situatie er niet beter op gemaakt.
Het is de vraag of de afgelopen verkiezingen dat wel zullen doen.


Sandew Hira

reacties: sandewhira@amcon.nl