De Kom op 10 mei 1933 verbannen uit Suriname

(Aangeboden)

Anton de Kom remigreerde, mede om persoonlijke redenen met zijn gezin en inboedel op 20 december 1932 uit Nederland naar Suriname en arriveerde op 4 januari 1933 in ons land. Dat deed hij, midden in de grootste recessie die Suriname tot nu toe ooit heeft meegemaakt! Aan vrijwel alles was er in die periode gebrek en het koloniale bestuurssysteem had geen oplossing voor de talrijke bestuursvraagstukken, maar vooral niet voor de grote armoede die alom in de kolonie heerste.

De bevolking bestaande uit diverse etnische groepen was grotendeels straatarm en had de hoop op Anton de Kom gevestigd. De strijder voor eenheid en vakbondsrechten Louis Doedel was een jaar daarvoor als politieke gevangene door de koloniale bestuurders in LPI (toen Wolvenbuttel) opgesloten.
De toenmalige Nederlandse inlichtingendienst en de koloniale autoriteiten in Suriname hebben De Kom vanaf het moment waarop hij voet aan wal in zijn vaderland heeft gezet het leven zuur gemaakt, terwijl hij de facto niets verkeerd deed. Zijn activiteiten, waren namelijk gericht op het organiseren van werkers en werklozen uit alle etnische gelederen voor een beter bestaan.

Op 1 februari 1933 werd De Kom gearresteerd toen hij met een grote groep werkers en werklozen op weg was naar de gouverneur om te pleiten voor werk en inkomen voor zijn volgers. De aanhangers van De Kom hebben zowel op 3 en op 7 februari 1933 fel geprotesteerd op het toenmalige Gouvernementsplein (later Oranjeplein en sedert 1975 het Onafhankelijkheidsplein) en wensten de vrijlating van hun leider en held. Op 7 februari 1933 was de opgekomen menigte niet van plan het Plein te verlaten voordat De Kom werd vrijgelaten. De koloniale en politionele autoriteiten hebben toen excessief geweld tegen de aanhangers van De Kom gebruikt en hebben toen misdaden tegen de menselijkheid gepleegd. Er zijn op die dinsdag twee doden en dertig gewonden met schotwonden gevallen.

Tot 10 mei 1933 is Anton zonder enige vorm van proces in fort Zeelandia vastgehouden. Niet bekend is of hem de keuze is voorgehouden:
- Voor onbepaalde tijd als politieke gevangene vastzitten in fort Zeelandia;
- Net als Louis Doedel in LPI te worden opgesloten, of;
- Gedeporteerd te worden uit eigen land.
Anton is in ieder geval op 10 mei 1933 om 15.00 uur 's middags door de koloniale bezetters uit eigen land verbannen. Zijn terugreis van 225 florijnen (gulden) is door het gouvernement betaald. De terugreis van mevrouw De Kom en haar kinderen heeft zij zelf voldaan, terwijl de autoriteiten de documentatie van het adviesbureau van Anton en het geld van de familie bij de huiszoekingen in beslag hadden genomen.

Nog steeds geen genoegdoening
Toen de familie in 1933 uit Suriname in Nederland terugkeerde was ook Nederland gedompeld in de gevolgen van de internationale beurscrash van 1929. Voor Anton was er toen ook geen direct werk te vinden. Dit heeft mogelijk gemaakt dat hij zich kon concentreren op het doen van onderzoek en het verzorgen van lezingen over het Nederlandse kolonialisme in Suriname. In deze periode schreef hij ook het standaardwerk Wij slaven van Suriname.

Nadat de Nazi’s Nederland in 1940 hadden bezet, hoe kan het ook anders sloot Anton die altijd tegen onrecht, onderdrukking en sociale onrechtvaardigheid was zich aan bij het Nederlandse verzet tegen de Nazi’s. Hij heeft het einde van de Tweede Wereldoorlog niet mee mogen maken, want op 7 augustus 1944 werd hij gearresteerd en uiteindelijk naar Duitsland afgevoerd. Hij overleed op 24 april 1945 aan tbc in een buitenkamp van het concentratiekamp Neuengamme, waar zijn stoffelijke resten in een massagraf waren begraven. In het jaar 1960 werden zijn stoffelijke resten gevonden en naar Nederland getransporteerd, waar zij in de erebegraafplaats te Loenen weer ter aarde zijn besteld. In 1982 is Anton de Kom voor zijn verdienste in het Nederlandse verzet postuum geëerd met het Verzetsherdenkingskruis. Welnu, ongetwijfeld erkenning voor zijn rol in het Nederlandse verzet.

De familie De Kom, maar ook talrijke Surinamers wachten nog steeds op excuses en genoegdoening van een Nederlandse regering voor wat in de koloniale periode aan deze grote Surinamer en zijn gezin is aangedaan. De excuses moeten betrekking hebben op wat er in 1933 aan onrecht heeft plaatsgevonden, te weten:
- Het zonder vorm van proces laten opsluiten van Anton in fort Zeelandia
- Het teruggeven van de in beslag genomen documenten en het in beslag genomen geld van de familie
- Het verbannen van deze Surinaamse held uit eigen land en hem en zijn gezin aan hun lot te hebben overgelaten na de deportatie uit eigen land
- Compensatie voor de materiële en immateriële geleden schade.
Verder kan worden opgemerkt dat in het kader van het VN Internationaal Decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst (2015-2014) de Nationale Reparatie Commissie Suriname zich in overleg met de familie De Kom wenst in te zetten dat de stoffelijke resten van deze legendarische Surinamer naar Suriname worden overgebracht. In Suriname kan hij dan in een gezamenlijk graf met zijn echtgenote in vrede verder rusten. Surinamers en anderen die bereid zijn om zich in te zetten om deze nobele nationale ambities te realiseren kunnen contact opnemen met de Nationale Reparatie Commissie Suriname.


Namens de Nationale Reparatie Commissie Suriname,
Armand Zunder, Voorzitter.

Ons e-mailadres is bij de redactie van Starnieuws bekend.