Oordeel Europees Hof over levenslange gevangenisstraffen

Recentelijk (26 april 2016, #1051110,) is er een interessant arrest uitgekomen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Het geval betrof een individu, James Clifton Murray, inmiddels overleden in 2014, die een levenslange gevangenis opgelegd kreeg op Curaçao, wegens moord op een 6-jarig meisje.

Het jonge meisje was een nicht van Murray’s ex-vriendin. Als gevolg van een afgeknapte relatie met zijn vriendin, nam Murray wraak op dit jonge meisje. Murray was geestelijk verminderd toerekeningsvatbaar, in het proces vastgesteld op basis van rapporten van medische deskundigen. Vanaf de tijd van zijn veroordeling (1979), was Murray inmiddels 33 jaar in gevangenschap, op Curaçao, en later Aruba, echter zonder enige hoop op vrijlating.

Verplichtingen Staat
De justitiële/administratieve autoriteiten op Curaçao, wezen gratie verzoeken, ingediend door de familie van de veroordeelde, telkens af op grond van risico’s voor recidivisme (gevaar voor herhaling, voorts, bescherming van de veiligheid van de gemeenschap). Aangezien er geen hoop was op clementie voor Murray, en mede in het licht van zijn verslechterende gezondheidssituatie, sleepte de familie de Nederlandse Staat in rechte bij het Europese Hof. Getracht werd zo om Murray’s oneindige gevangenschap te toetsen aan Artikel 3 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), namelijk aan het verbod van onmenselijke dan wel vernederende behandeling. (Voor verdere details verwijs ik u gaarne naar het integrale arrest hierbij aangehecht).

Het Hof krijgt in het onderhavige arrest de rechtsvraag opgeworpen of Murray’s levenslange gevangenisstraf met veronachtzaming van adequate medische voorzieningen niet in strijd is met Artikel 3, EVRM.
Verwijzend naar Artilkel 10 (3), van de Internationale Conventie voor Burger- en Politieke Rechten (ICCPR), betoogt het Hof, dat het doel van een penitentiary system shall comprise treatment of prisoners the essential aim of which shall be their reformation and social rehabilitation. Het Hof stelt vast dat vrijheidsbeneming van gedetineerden, laat onaangetast hun fundamentele mensenrechten waarover zij beschikken in de sociale-, economische-, culturele-, burgerlijke- en politieke sfeer. Verder verwijst het Hof ook naar de verplichtingen van de Staat jegens de veroordeelde: namelijk, de overheid heeft een geneeskundige zorgplicht jegens Murray, met het oog op prognoses leidend tot diens medisch herstel, en derhalve op omzetting van zijn levenslange straf tot hoop voor invrijheidsstelling. Het Hof stelt vast dat Murray tijdens zijn gevangenschap nooit de noodzakelijk psychiatrische behandeling heeft gekregen, en dat is in strijd met Artikel 3, EVRM.

Relevantie voor Suriname
Dit arrest hoewel relevant voor de rechtspraak op Curaçao en Nederland, heeft ook relevantie voor Suriname vanuit de volgende invalshoek. Hoewel, binnen het gevangeniswezen veel werk wordt verricht voor de zorg en het welzijn van gedetineerden, is het raadzaam om in zijn algemeenheid, maar ook specifiek voor psychiatrische/medische gevallen, het medisch zorgbeleid in de gevangenissen aan een kritische beschouwing te onderwerpen. Er is ongetwijfeld ruimte voor evaluatie van de huidige dienstverlening en algemene condities aan delinquenten. Het arrest verschaft ook een handreiking aan Suriname om, waar zulks gebreken vertoont, de huidige standaarden alsmede het medische zorgbeleid binnen het gevangeniswezen, in harmonie te brengen met de internationale mensenrechten vereisten op het punt van zorg voor patiënten.

In voorkomende gevallen van individuen met langdurige gevangenisstraffen in onze gevangenissen, van wie technisch zijn vastgesteld dat deze minder toerekeningsvatbaar zijn en/of medische behandeling behoeven, rust er een zorgplicht zijdens de overheid. Een assessment is derhalve belangrijk om de dienstverlening aan deze groep van lang veroordeelden verder up te graden. Door een op maat toegesneden strategie, draagt de overheid zorg voor een betere medische zorgverlening aan lang veroordeelden, en kunnen deze gedetineerden beter voorbereid zijn voor een mogelijke terugkeer in de samenleving en hun resocialisatie.

Sardhanand Panchoe

CASE_OF_MURRAY_v._THE_NETHERLANDS_.pdf