Corruptie: collectieve schuld ligt bij de politiek

Door recente gebeurtenissen inzake corruptie lijkt het alsof dit onderwerp vaker deel uitmaakt van zinvolle discussies, maar helaas wordt er ook op platte wijze politiek mee bedreven. Iedereen is het er wel over eens dat een koerswijziging moet plaatsvinden in de bestrijding van corruptie. Daarvoor is het noodzakelijk dat ook de vraag wordt gesteld: 'wat zijn de oorzaken van de corruptie?' Een van de oorzaken is de politieke cultuur en als gevolg daarvan de relatie politiek bestuurs-bureaucratie (ambtelijke organisatie). Door deze relatie worden ook andere delen van het openbaar bestuur aangetast door het corruptievirus. De grote en onwenselijke verstrengeling van politiek bestuur en bureaucratie heeft een spoor van ellende achtergelaten. Mijn doel met dit artikel reikt niet verder dan het verkennen van deze verhouding en het is niet nodig om het met moraliserende rechtschapenheid te associëren. Ik heb liever dat het gelezen wordt als “aanzet tot een discussie”. Andere oorzaken van corruptie zijn buiten beschouwing gelaten.

Corruptie is sterk bevorderd door een gebrek aan scheiding tussen politiek bestuur en bureaucratie. Politieke partijen zijn hiervoor collectief verantwoordelijk. Naast het 'regelen' van een deel van het eigen electoraat belast het politieke bestuur zich ook op uitvoeringsniveau met overheidstaken. Bij het aantreden van een nieuwe regering worden departementen en parastatale bedrijven door coalitiepartijen gemonopoliseerd en verdwijnen deskundigheid en waarden waarvoor een overheid moet staan naar de achtergrond. Het patronagesysteem werkt door in alle geledingen van de overheidsorganisatie. Het heeft geleid tot een inefficiënte en onbestuurbare organisatie met perverse bijverschijnselen. De vele nieuwe benoemingen en ontheffingen illustreren naar mijn mening dit probleem. De ontheffingen betreffen loyalisten van partijen die geen deel meer uitmaken van een coalitiepartij en de benoemingen... U raadt het al. Deze ontheffingen blijven drukken op de nationale begroting en men kan gerust spreken over een aanslag op de financiële middelen van de staat. Onze welvaart wordt hierdoor ernstig bedreigd. Nu al kan worden geconstateerd dat door het deficit op de nationale begroting de gezondheidszorg onder druk staat. Deze funeste politiek is niet van vandaag. Daarom wordt de term 'cultuur' gebruikt. Het is in tientallen jaren de politieke norm geworden bij alle politieke partijen. Bekend is dat ondertussen ook allerlei conflicten opdoemen tussen de nieuwe ministers en delen van het te besturen departement. De coalitie samenstelling is bepalend voor het al dan niet vervolgen van corruptie. De waarheid wordt soms bewust of onbewust gemanipuleerd, geconstrueerde argumenten worden gebruikt, er wordt verwarring gezaaid en geruchten worden gevoed. Het lijkt alsof het doen van onderzoek door willekeur wordt bepaald. En de samenleving moet verder gissen naar de juiste toedracht.

Deze problematiek is niet nieuw, maar een degelijk antwoord blijft uit. Zo lang de verhouding politiek bestuurs-bureaucratie op deze wijze doorgaat zal er geen verandering komen en zal de bestuurlijke ethiek hetzelfde blijven. Om de corruptiespiraal naar beneden in te zetten is meer nodig dan de incidentele ingrepen van de afgelopen weken, hoe lovenswaardig dat ook is.
Waar is het nu tijd voor?
Ik denk dat er steeds meer mensen beseffen dat het tijd is voor een radicale verandering van de vigerende politieke cultuur. De politieke cultuur is een dubbelzijdig zwaard, het heeft zich gekeerd tegen de ontwikkeling van het land en is meer een hindernis gebleken op weg naar een stabiel Suriname. De politieke partijen moeten zich collectief beraden over de relatie politiek bestuurs-bureaucratie en zich afvragen wat de invloed hiervan is op corruptie? Wat houdt het primaat van de politiek in en tot hoe ver moet dit primaat gaan? Op welke wijze moet invulling worden gegeven aan de ministeriële verantwoordelijkheid en moet dit niet beperkt worden tot beleidsontwikkeling op hoofdlijnen in plaats van partijbelangen te verzilveren? Zou het departement als uitvoeringsorgaan niet zelfstandig moeten zijn ten opzichte van de minister (lees: de politiek)?

Het spreekt vanzelf dat politieke partijen geen rol meer zouden moeten hebben in uitvoeringstaken van de overheid. Partijbureaus zijn er niet om als verlengstuk van de overheid te functioneren. Het doel van politieke partijen is om kiezers te overtuigen van het eigen programma en niet om de overheidsorganisatie als middel in te zetten om individuele beloften in te lossen of kiezers te belonen. De overheid is geen werkverschaffingsinstituut voor politieke partijen. In het proces van politieke besluitvorming dienen politieke beleidsvorming en uitvoering gescheiden te worden. Parastatale bedrijven dienen door een Raad van Toezicht te worden gecontroleerd, bestaande uit deskundigen van verschillende disciplines. Deze organisaties dienen niet gepolitiseerd te worden.

Het is tijd voor een aanpassing van overheidsorganisaties en het management. De gegroeide complexiteit van overheidsorganisaties (bijvoorbeeld meer doelmatige en publieksgerichte dienstverlening) maken het voor politieke gezagsdragers ook niet eenvoudig om greep te houden op de hoofdlijnen van het beleid waarvoor zij verantwoordelijk dienen te zijn. Het biedt tegelijkertijd kansen om het openbaar bestuur op afstand van de beleidsontwikkeling en politieke besluitvorming te plaatsen. In organisatorisch opzicht moet verzelfstandiging serieus worden overwogen, door toekenning van eigen bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Zo kan de politiek op afstand worden gehouden.

Ewald Badloe
Bestuurs- en Bedrijfskundige
ebadloe@gmail.com