'Geloof in Surinaamse rechters hebben'

Rechters zijn op zichzelf een onafhankelijk orgaan en burgers moeten geloof hebben in hen, stelt Dennis Byron, president van de Caribbean Court of Justice (CCJ). “Ik denk niet dat het een goed ding is, om te geloven dat rechters niet instaat zijn om eerlijk en onpartijdig over een collega te oordelen,”, zegt hij in gesprek met De West en Starnieuws. “De gedragscode voor rechters is juist bedoeld om onafhankelijkheid, onbevreesdheid en onpartijdigheid te koesteren.”

Byron reageert hiermee op critici die twijfels hebben over toetsing van de gedragsregels door leden van het Hof van Justitie (HvJ) op een collega rechter. “De beste personen om over een geschil te oordelen, zijn professionele rechters zelf. Het is eenmaal hun werk. Internationaal is het ook zo.” Harish Monorath heeft vrijdag bij de lancering van de gedragscode door het hof, enkele bezwaren op de werking van de code in de toekomst aangehaald. De Deken van de Surinaamse Orde van Advocaten citeerde Nederlandse deskundigen die opmerkingen maakten in een artikel, zoals: is het niet lastig om als rechter een andere rechter aan te spreken? Of zal de code geen afrekencode worden voor rechters. Of wat als een kritisch, zelfdenkende rechter weloverwogen tot een keuze komt die in strijd is met de code. “Wij zijn er echter van overtuigd dat het Hof deze uitdagingen met verve zal aangaan en ook glansrijk zal doorstaan. Tot op heden heeft het Hof zich geen kleerscheuren veroorloofd”, benadrukte Monorath.

Persoonlijke dilemma’s
Naast de zorgpunten over de werking van de code, kunnen ook persoonlijke dilemma’s opduiken. Zo heeft waarnemend procureur-generaal Roy Baidjnath Panday in zijn toespraak even stil gestaan bij de rechter als mens. Zal de gedragscode gepaard gaande met verantwoordelijkheden, ook van invloed zijn op de handel en wandel van de rechter als burger. “Als burger gaat u niet in toga gekleed in de samenleving, maar maakt dit gegeven u minder of geen magistraat?” Volgens hem vinden vele personen dat het ambt van rechter ook buiten de werkuren goed gezien en begrepen moet worden. En dat gedragscodes wel degelijk van invloed zijn op het privéleven van de rechter. “Ik geef hun geen ongelijk.”

Rechters moeten onder alle omstandigheden de regels van moraal en ethiek hoog houden, vindt Baidjnath Panday. “Geen makkelijke opgave, vooral in een kleine samenleving waarin een ieder de andere kent. Gepaste distantie zonder in een ivoren toren woon- of verblijfplaats te hebben, kunnen een oplossing bieden voor vele dilemma’s.” Die ivoren toren, een teruggetrokken leven leiden, heeft ook nadelen, gaf Monorath aan. Hij verwees naar een waarschuwing van een Nederlandse deskundige. Rechters doen te weinig aan het behoud van vertrouwen van 'gewone mensen'. Onderzoek laat zien dat laagopgeleiden veel minder vertrouwen in rechtspraak hebben dan hoger opgeleide mensen. "Rechters moeten hun ogen niet sluiten voor het onderhouden van hun relatie met de samenleving”, citeerde hij.

Klachtenregeling
Het roepen van een rechter ter verantwoording is ook even onder de loep genomen. Zo vroeg de pg zich af of de klachtenprocedure ertoe zal leiden, dat de klager het resultaat van de aanpak van de klacht, ook zal vernemen. Monorath opperde of de klachtenregeling niet bij Wet dient te worden aangenomen. Hij ging een stapje verder. De Orde wil graag de discussie aangaan over onder andere: wat als advocaten rechters als getuigen in een rechtszaak wensen. Wat als een rechter teveel petten op heeft, dat kan leiden tot partijdigheid. Kan er geleden schade worden verhaald op een rechter die een foute of overduidelijk onjuiste uitspraak heeft gedaan.

Suriname eerste land
De CCJ heeft meegewerkt aan het opstellen van de Surinaamse gedragscode voor rechters. Byron is hierop erg trots. “De Surinaamse rechterlijk macht is de eerste in de regio, die om onze assistentie heeft gevraagd.” Alle gedragscodes en disciplinaire maatregels zijn conform internationale standaarden. Landen nemen de principes over en verwerken deze op basis van hun eigen rechtssysteem en omstandigheden. “Aan het eind van de rit zijn de regels overal ter wereld het zelfde.”

Soms is een land met de beste, hoog aangeschreven rechtbank, niet vanzelfsprekend ook het land met de meest ethische rechtelijke macht, stelde hij. “Want zij huren externe deskundige in om hun code te formuleren.” De CCJ raadt regio rechtbanken aan hun eigen regels te ontwikkelen, zodat die ook beantwoorden aan wat men gelooft! “De kracht van de Surinaamse gedragscode is even sterk als het proces dat is doorlopen om deze code op te stellen.” Volgens Byron moeten nog drie Caricom-lidlanden een gedragscode opstellen.