Jagernath Lachmon-lezing: Dood van de oude politiek

Het politieke systeem van Suriname dat de leiders in de jaren vijftig van de vorige eeuw hebben bedacht en ontwikkeld, heeft geen toekomst meer. Suriname is toe aan een nieuwe start waarin bestuurskracht voorop staat en het belang van de natie. De traditionele partijpolitiek is op sterven na dood. "Het zal anders moeten." Dit zei Mr. dr. Hugo Fernandes Mendes, die gisteren in Amsterdam de Jagernath Lachmon lezing uitsprak. Het wetenschappelijk bureau van de VHP-Nederland organiseerde deze lezing voor de derde keer.

De inleider besprak het gedachtegoed van Jagernath Lachmon in het perspectief van 40 jaar onafhankelijkheid van Suriname. Welke ontwikkeling hebben de traditionele politieke partijen, zoals de VHP van Lachmon doorgemaakt en hoe is de parlementaire democratie in het staatsbestel na de onafhankelijkheid ingevuld. Fernandes Mendes promoveerde in 1989 op een onderzoek naar dit staatsbestel. Hij heeft jarenlang de parlementaire democratie van Suriname verdedigd. Waarom? Het is in Suriname ontwikkeld en geeft veel kansen voor representatie. Ook in het bestuur van de multi-etnische samenleving. Voor de emancipatie en herkenbaarheid was het parlementair stelsel toch het beste wat er te krijgen is. In zijn proefschrift onderscheidde Fernandes Mendes drie perioden en ontwikkelingen in het staatsbestel van Suriname. Nu voegt hij er een vierde aan toe.

• De periode van de onafhankelijkheidsgrondwet 1975-1980
• De grondwetloze periode 1980-1987
• 1987 tot 2010: gedeeltelijk herstel van een constitutioneel staatsbestel. Einde militaire dominantie. De regering was door de invloed van het Junglecommando en de Tucajanas niet in staat om volledige soevereiniteit uit te oefenen over het gehele grondgebied van Suriname.
• 2010- heden: pas met de verkiezing van Bouterse tot president in 2010 kan worden gesteld dat het burgerlijk bestuur de volledige macht heeft ook over het leger als machtsapparaat en dat gezag kan worden uitgeoefend over het hele grondgebied. De formele constitutionele bevoegdheden zijn in overeenstemming met de materiële werkelijkheid. "President Bouterse is ook de baas van commandant Bouterse. Suriname is dus wat mij betreft pas vanaf 2010 weer een parlementaire democratie."

In het hedendaagse Suriname past veel meer een presidentieel stelsel, zegt Fernandes Mendes, "maar dan moeten we wel toe naar een stelsel waarbij de president rechtstreeks gekozen wordt. "De ontwikkeling van het land als natie staat volgens hem voorop. De bestuurskracht moet worden vergroot. Van de nieuwe generatie politici moet worden geëist dat ze er zitten voor de bevolking als geheel en niet voor een bepaalde groep. "Om deze reden ben ik nu voor een presidentieel stelsel. Een semi-presidentieel stelsel waarin een combinatie van sterk bestuur en representatie mogelijk is, is ook een model dat uitgewerkt kan worden."

De dood van de oude politiek
Met de verkiezingen van 1987 kregen de oude politieke partijen volgens Fernandes Mendes een unieke kans om met een overweldigende electorale meerderheid een nieuwe start te maken. Maar ze hebben het grandioos laten liggen en vervielen weer in "patronage, cliëntelisme en etnisering." Bij elke verkiezing na 1987 groeide de aanhang van Bouterse. "In 2010 werd Bouterse president, toen nog met behulp van het opportunisme van Somohardjo en Brunswijk. In 2015 was die steun niet meer nodig.

Het bewijs ligt er dat er vanaf 1987 - het jaar van de herkansing een steeds groter wordende kortsluiting is ontstaan in de relatie tussen de traditionele politieke partijen van weleer en het electoraat. De traditionele politiek zag dit wel maar bleef gevangen en verlamd in de oude werkwijzen van politiekvoering. De KTPI is geïmplodeerd, de NPS is gemarginaliseerd - heeft niet langer een betekenisvolle rol en functie en dreigt definitief te verdwijnen. De VHP heeft het beter gedaan dan deze twee maar is ook geen schim van wat het ooit geweest is. Bouterse heeft nu met steun van de kiezers de traditionele politiek verslagen."

Werk aan de winkel
Dit verklaart volgens Fernandes Mendes waarom de traditionele politieke partijen na veertig jaar onafhankelijkheid geen toekomst meer hebben. Op zo'n Jagernath Lachmon-lezing is natuurlijk de vraag van de VHP 'wat moeten wij dan doen?'. Fernandes Mendes: "Santokhi en de VHP kunnen overleven. Maar dan moet de VHP een transitieproces in. Open en transparant, democratisch, en het belangrijkste Santokhi moeten we net zo vaak zien in Albina als in Nickerie. En zijn directe omgeving moet de veelkleurigheid laten zien. Lijkt moeilijk maar de transitie is onvermijdelijk en zal zich uitbetalen."

Verder is het dringend nodig dat het huidige kiesstelsel wordt gemoderniseerd. Uit electoraal belang heeft geen enkele coalitie het tot nog toe aangedurfd de kieswet aan te passen. Dit heeft eigenlijk sinds het herstel van de democratie in 1987 geleid tot extreme vervorming van de volkswil. Het electoraat in stedelijke gebieden wordt op onvoorstelbare wijze ten achtergesteld. Dit terwijl overal ter wereld de economische, culturele, intellectuele kracht van steden wordt erkend. Het kiesstelsel leidt tot een vergruisd samengesteld parlement, stimuleert etnische blok vorming. Het kiesstelsel leidt tot zwakke en door de dreiging van overlopen zwakke regeringen. Het nieuwe kiesstelsel zal moeten kiezen voor regeerbaarheid in plaats van representatie. Mijn voorkeur is een evenredigheidsstelsel met tenminste een halvering van het aantal kiesdistricten en de invoering van een kiesdrempel", aldus Mr. dr. Hugo Fernandes Mendes, die zondagmiddag in Amsterdam de J. Lachmon-lezing uitsprak. Onder de aanwezigen bevonden zich ook Stanley Raghoebarsing, de voorzitter van de VHP-Adviesraad in Suriname en Bhagwan Gangaram Panday bestuurslid van de VHP.

roy.khemradj@gmail.com