Over rechten op de gronden en grondrechten

Sommige politieke partijen in Suriname hebben 'vooral nu, met het oog op de aanstaande verkiezingen van 25 mei' het grondenrechtenprobleem opgenomen in hun verkiezingsprogramma. Ik was aanvankelijk blij met deze aandacht; het leek er immers op dat hiermee in Suriname eindelijk aandacht zou komen voor de fundamentele grondrechten. Dit zijn de sociale en klassieke grondrechten, zoals die zijn opgenomen in internationale verdragen, in de grondwet en in de wetten.

Helaas werd het snel duidelijk dat met 'de grondenrechten' in de verkiezingsprogramma's op iets anders werd gedoeld. Bedoeld is: de rechten op de gronden, dat wil zeggen wie recht kan doen gelden op al of niet grote stukken land. Het is een onderwerp dat leidt tot zeer grote meningsverschillen in Suriname. Deze week is dat ook weer gebleken tijdens de begrotingsbehandeling: het onderwerp werd door diverse Assembleeleden aan de orde gesteld. Heel veel energie wordt besteed aan deze zaak. Het is intussen wel de vraag of deze energie niet voor andere belangrijkere onderwerpen kan worden gebruikt.

Misbruik van gronden in Suriname
Het is belangrijk om eerst goed na te denken over vraagstukken met betrekking tot de rechten op de gronden in Suriname voordat ertoe wordt overgegaan gronden - onder welke noemer dan ook - verder te verdelen. Deze mening is ingegeven door de ervaringen met de gronduitgifte in het land. Het is bekend dat in het land afgegeven gronden te vaak worden misbruikt. Als aan personen die een stuk land willen hebben wordt gevraagd wat ze ermee willen doen, dan zal het meest positieve antwoord zijn dat er plannen zijn om hierop woningen te bouwen. Verder komt men niet.

De ervaring is dat gronden veelal worden gezien als winstobjecten: of ze worden verder verkaveld, gebruikt als vuilstortplaats, ze worden ten koste van het milieu (waaronder de bomen) uitgegraven en vernietigd tijdens zoektochten naar grint, schelpen, goud en andere mineralen. Zelden zal worden vernomen dat er plannen bestaan om de grond te gebruiken voor landbouw, veeteelt of visserijdoeleinden (lvv-doeleinden). En al zeker niet voor opzetten van een fabriek. Het is vooral tegen deze achtergrond dat ik van mening ben dat gronduitgifte vooralsnog niet zo een hoge prioriteit hoeft te hebben in Suriname.

Fundamentele grondrechten
Anders is het gesteld met de naleving van de zogeheten fundamentele grondrechten, sociaal en klassiek. Zoals gezegd kunnen deze rechten worden gevonden in de grondwet, in wetten of internationale verdragen. Hieronder vallen bijvoorbeeld - al dan niet als afgeleide van een recht - het recht op goed onderwijs, de plicht van de overheid om te zorgen voor werkgelegenheid, de plicht van de overheid om te zorgen voor goede huisvesting, het recht op goede gezondheidszorg, het recht op een leefbaar milieu, het recht op een betrouwbare en niet-corrupte overheid, het recht op goede rechtspraak, het recht op een betrouwbare politie, de zorg voor sociale justitie, het recht op gelijke behandeling, het recht om niet te worden gediscrimineerd. Een veelheid aan nastrevenswaardige grondrechten die in Suriname prioriteit behoren te krijgen dus.

Het is daarom goed om met het oog op de verkiezingen bijvoorbeeld de Surinaamse grondwet erop na te slaan en daarbij te onderzoeken in hoeverre deze grondrechten worden nageleefd in het land. Suriname heeft meer aan de naleving van deze fundamentele grondrechten dan de naleving van de rechten op de gronden. Het mooie van de hier besproken fundamentele (sociale en klassieke) grondrechten is dat met de naleving hiervan ook de meeste problemen over vermeende rechten op gronden kunnen worden opgelost, omdat vraagstukken over rechten op de gronden vaak ook vallen onder de fundamentele grondrechten.

Het advies is dus om eerst de fundamentele grondrechten te eerbiedigen. Pas dan 'zal alles recht komen', ook voor de rechten op gronden.

Mr. Henry Eersteling
Den Haag, april 2015