Volksgeneeskunst en Medische Wetenschap

Traditionele of volksgeneeskunst verklaart het ontstaan van en behandelt ziekten op grond van overlevering. Hoe verder we in de tijd teruggaan, hoe meer de officiële geneeskunde, bedreven door personen met een erkende geneeskundige opleiding, samenvalt met de volksgeneeskunst.
De volksgeneeskunst ging altijd haar eigen weg en negeert de officiële geneeskunde, omgekeerd is dit overigens ook waar. Omdat de volksgeneeskunde tot de dag van vandaag echter, veel invloed heeft op het handelen van vrij grote aantallen patiënten, verdient zij meer aandacht. Hiermee doelen we op een wetenschappelijke benadering van wat door ‘het volk’ als waardevolle medische behandelingen wordt ervaren. In deze eeuw, waarin de ultieme medisch wetenschappelijke geneeskunde ‘Evidence Based Medicine’ (EBM) heet, kan het niet anders dan dat slechts via onderzoek, een volksgeneeskundige behandeling als: ‘voordelig’, ‘schadelijk’ of ‘zonder effect’ bestempeld mag worden.

Kwakzalverij komt onder mensen die zich volksgenezers noemen vaker voor. Kwakzalverij is strikt genomen het onbevoegd uitoefenen van de geneeskunde. Echter, ook het toepassen van betwiste medische handelingen door bevoegde artsen wordt wel als zodanig beschouwd. Meestal wordt kwakzalverij gezien als boerenbedrog en oplichterij.
We zouden een onderscheid moeten maken tussen mensen die willens en wetens kwakzalverij beoefenen, enkel om er financieel voordeel uit te halen en de meeste volksgenezers, die door overlevering of uit ‘eigen ervaring’ ervan overtuigd zijn dat hun (be)handelingen goed zijn. Aan die genezers kan nauwelijks een verwijt worden gemaakt. Dat betekent niet dat daar niet ook schadelijke behandelingsmethoden bij kunnen zijn!
Het past daarom ook niet dat bevoegde artsen traditionele en alternatieve behandelingen toepassen of propageren, zonder dat de effectiviteit en veiligheid van die therapieën degelijk is onderzocht.

Er is weinig Surinaams onderzoek verricht naar activiteiten in de volksgeneeskunst. Daar zal zowel uit de sociale als medisch-wetenschappelijke hoek belangstelling voor dienen te bestaan. In het MWI wordt enig onderzoek verricht naar farmacologisch actieve stoffen uit plantenextracten, maar dat zal ons beperkt inzicht kunnen verschaffen in de al dan niet nuttige toepassing van behandelingen in de volksgeneeskunst.
Recent heeft de onderzoeker H. Binderhagel een link gelegd tussen het volksgeneeskundig begrip ‘fyo fyo’ en bekende psychische stoornissen. Meer van dit soort onderzoek is gewenst.

In 1989 verzorgde ik een openingscollege over ‘Volksgeneeskunst en Pediatrie’. Sindsdien is er kennelijk weinig of niet wetenschappelijk gepubliceerd over de Surinaamse volksgeneeskunst. Daar vormt de studie van Binderhagel dus een uitzondering op.
Zonder de volgende bewering met enige studie te kunnen onderbouwen, bestaat het vermoeden dat in de voorbije 25 jaar, in de toepassing van de Surinaamse volksgeneeskunst, weinig is veranderd.
Mogelijk verkrijgt u meer kennis en inzicht in de volksgeneeskunst door het lezen van het ‘openingscollege’ in de bijlage.

Frank Bueno de Mesquita,
Stg. t.b.v. Evidence Based Geneeskunde in Suriname (EBGiS)
EBMASU@sr.net

VolksgeneeskunstPediatrie.pdf