Intellectuele en politieke verarming: Grondenrechten 'Discours'

Afgelopen zondag viel in het ABC programma Welingelichte Kringen het woord ‘Discours’. Hiermee probeerde een parlementariër en academicus uitleg te geven over de slepende grondenrechten kwestie. In plaats van een verduidelijking van het woord ‘Discours’ ontstond gaandeweg een intellectuele en politieke verarming. De persoon in kwestie gebruikte het woord ‘Discours’ in de trant van een voortgaand gesprek (iets verder dan een dialoog) tussen de  politiek en inheemse/tribale volken om tot een oplossing te komen voor de Inheemse en Tribale grondenrechten. 

De parlementariër-academicus was van mening dat inheemse en tribale volken steeds meer waarde  hechten aan individuele rechten, en een  westerse  levensstijl  op na houden. Indien getoetst zou worden in welke gemeenschappen er volgens collectief eigendom wordt geleefd, zou de overgrote meerderheid  de toets niet kunnen doorstaan, zo werd deze discussie afgesloten. Deze versie van ‘Discours’ is de kijk van de nieuwe koloniale elite op ontwikkeling en het grondenrechten vraagstuk. Helaas komt Suriname hiermee geen stap verder indien we een rechtvaardige, evenwichtige samenleving willen bouwen.

Op z’n Surinaams gezegd is een discours een ‘geloofwaardig verpakte Tori’ door sleutelpersonen verspreid onder groepen die deze ‘Tori’ als ‘de waarheid’ beschouwen. Een discours is een raamwerk van taalgebruik waarmee men vorm geeft aan de sociale werkelijkheid, die tot ‘waarheid’ wordt gesmeed door groepen met macht in de samenleving. Volgens Michel Foucault (1926-1984)  verwijst ‘Discours’ naar het gebruik van geschreven of gesproken communicatie om kennis en waarheid te construeren, waarbij 'waarheden' niet simpelweg 'bestaan', maar door ‘geloofwaardig verpakte Tori's worden gecreëerd. De vraag is hoe rivaliserende discourses die aanspraak proberen te maken op de ‘waarheid’  uiteen te rafelen  om hun  betekenis en doel te achterhalen.

De nieuwe koloniale discours over grondenrechten gaat uit van een natuurlijke hulpbronnen (bauxiet, goud, hout, olie) “groei nu en verdeel later extractieve strategie“ die ten koste gaat van het milieu en in communaal verband levende inheemse/tribale volken. Deze discours keert zich tegen collectieve rechten. Met deze ‘Tori’  rechtvaardigt de Surinaamse elite (dwars door politieke partijen en  invloedrijke groepen) het standpunt tegen grondenrechten. Daarbij  gebruikt men het argument dat in sommige inheemse dorpen vele gemengde etniciteiten wonen, dat men cultureel is verwesterd, en dat percelen in grondhuur zijn uitgegeven, zoals in Bernharddorp.

Tegenover de nieuwe koloniale elite visie op ontwikkeling staat de inheemse discours. Deze discours wordt ten eerste ondersteund door internationale criteria, wat inhoud dat  inheemsen die op semi-traditionele wijze de natuur gebruiken ook tot Inheemsen worden gerekend. Ten tweede wordt de inheemse identiteit in stand gehouden door  de inheemse bestuursvorm en het beleven van de inheemse identiteit, wat o.m. tot uiting komt in de productie en distributie van inheemse producten. Zo vormen volgens internationale criteria Inheemsen in Bernharddorp een inheems volk. Deze zienswijze - conform internationale verdragen van de Verenigde Naties, OAS en ILO – is ook door Suriname geaccepteerd en/of geratificeerd. Collectieve en individuele zelfidentificatie vormen de kern  om vast te stellen of men inheems is of niet. Het doet er niet toe of inheemsen gemengd zijn met andere groepen.

Sinds de onafhankelijkheid van Suriname komen inheemse en tribale volken (via rechtvaardiging van de nieuwe koloniale discours ) op vijf manieren in de verdrukking: i)Grootschalige ontwikkelingsprojecten; ii) Concessies in communale leefgebieden; iii) Vernietiging collectieve woon en leefsystemen; iv) Erkenning collectieve rechten dwarsbomen; v) Repressief optreden Surinaamse staat.

Met de voortgaande vernietiging van inheemse en tribale community's gaan ook erfgoed en miljarden aan duurzame kennis en mogelijke inkomsten verloren. Volgens gerenommeerde Surinaamse deskundigen kan ons land enorme voordelen halen uit traditionele medicinale planten en bosbijproducten, waarbij Inheemse en tribale volken een grote rol spelen. Zo is onder meer geschat dat uit 300 hogere medicinale planten, soorten succesvolle geneesmiddelen geproduceerd kunnen worden wat ons jaarlijks minimaal US$ drie miljard kan opleveren. Hiermee wordt tevens de duurzaamheid van onze biodiversiteit en de inheemse en tribale leefgemeenschappen gewaarborgd.

Grondenrechten vormen geen puur juridisch probleem, maar zijn een aspect van onze weinig begrepen ontwikkelingsproblematiek. Terwijl achtereenvolgende regeringen vanwege hun enge economische belangen de  erkenning van Collectieve Rechten frustreren, worden vonnissen van Inheemsen en Tribalen genegeerd, concessies in inheemse en tribale leefgebieden uitgegeven, en inheemsen in Pikin Saron in 2023 doodgeschoten (verzoek internationaal onderzoek terzijde gezet). Om de nieuwe koloniale discours over grondenrechten en anti-ontwikkeling het hoofd te bieden zal allereerst een brede ontwikkelingsdiscours moeten worden opgezet en gedeeld, die gebaseerd is op een harmonische relatie tussen mens en natuur.

Jack Menke