Reactie: (Hydro)energiesector, kwestie van 'leven of dood'

Met veel belangstelling heb ik kennis genomen van het artikel van de hand van P. Donk. Echter, zou ik langs deze weg enkele additionele, edoch cruciale informatie willen toevoegen.

In het artikel spreekt de auteur over een temperatuurstijging welke de basis van de energiesector, te weten het hydropotentieel te Afobaka, in gedrang zou brengen. De realiteit is echter veel nijpender:
1. Er is in toenemende mate overeenstemming binnen de academische wereld (en daarbuiten) dat er gesteld kan worden dat de wereld op een “worst-case” scenario traject lijkt te zitten v.w.b. de mondiale temperatuurstijging. Daarnaast is er nog altijd onzekerheid wat deze toename in temperatuur betekent voor verschillende regionen: toenemende neerslag of verwoestijning?;
2. Daarnaast is er steeds meer overeenstemming dat een toenemende stijging van de gemiddelde mondiale omgevingstemperatuur op een gegeven moment kan leiden tot een “tipping point”, namelijk het punt waarna er allerlei klimatologische veranderingen in rap tempo zich voltrekken. Een voorbeeld is de grote hoeveelheden methaan dat opgeslagen ligt in oceanen, dat bij een voldoende toegenomen omgevingstemperatuur in gasvormige vorm kan vrijkomen en in 1 keer een flinke impact zou kunnen hebben op het klimaat, temeer daar het pakweg 21 maal krachtiger broeikaseffect dan kooldioxide;
3. Klimaatverandering heeft zich de afgelopen jaren steeds meer gemanifesteerd in de vorm van een toename van extreme weersomstandigheden, zoals extreme droogte en regenval, buitengewone hagelstormen, rukwinden, hoogste categorie orkanen, etc.

De implicatie van deze drie ontwikkelingen heeft ervoor gezorgd dat er steeds meer consensus in de wereld is gaan ontstaan over de karakteristieken van een electricteitsvoorzieningssysteem die zo min als mogelijk risico met zich meebrengt door energiezekerheid (beschikbaarheid, betaalbaarheid en betrouwbaarheid) zo veel als mogelijk te kunnen garanderen. De kenmerken van een dergelijk duurzaam (d.w.z. om energiezekerheid te kunnen garanderen) energiesysteem zijn:
1. zo breed mogelijk scala aan energiebronnen (inclusief bronnen o.b.v. thermische opwekking zoals bij N.V. EBS en SPCS). Dit, om te voorkomen dat de impact van klimaatverandering of een extreme weersomstandigheid een bepaalde vorm van opwekking verlamt, door risico spreiding;
2. Energieopwekking moet geografisch verspreid zijn; zgn. gedecentraliseerde opwekking (wat samenhangt met het voorgaande punt, daar verschillende energietechnologieën vaak ook locatiegebonden zijn), of zelfs “distributed generation” waarbij er energie door een heleboel eenheden worden geproduceerd, maar ook kan worden geconsumeerd (zoals huishoudens met zonnepanelen en windmolens), en deze eenheden ook aan elkaar energie kunnen leveren. Meer eenheden betekent een lager risico voor electriciteitslevering;
3. In plaats van een gecentraliseerde plek zoveel als mogelijk energie geproduceerd werd, karakteriseert een duurzaam energiesysteem zich door juist veel kleine opwekeenheden. Zo waren gecentraliseerde systemen niet in staat om electriciteitszekerheid te garanderen tijdens extreme weersomstandigheden in Brazilië, Slowakije, Uruguay, Panama, China, V.S., etc.;

De auteur van het artikel maakt de opmerking dat deze drie kenmerken het nadeel hebben dat ze plaatsgebonden zijn, echter is juist een voordeel. Immers, niet alleen op het gebied van energie, maar ook v.w.b. goederen, diensten, werkgelegenheid, etc. is er sprake van een enorme concentratie rondom de kern van Paramaribo, wat in zekere zin verdere duurzame ontwikkeling stremt; er is dus allang behoefte aan nieuwe vormen van stedelijke ontwikkeling. Het initiëren van een decentraal of zelfs gedistribueerd energiesysteem zou deze nieuwe vormen van urbane ontwikkelingen in de hand kunnen werken.

De drie genoemde kenmerken van een duurzaam energiesysteem vormen dus reeds de kern van het concept van een energievisie. Jammer genoeg heeft de Surinaamse overheid jarenlang precies het tegenovergestelde gedaan door juist meer centrale opwekking te bespoedigen, alhoewel gesteld kan worden – ondanks het uitblijven van een goed doordachte energiestrategie en –beleid – de N.V. EBS wel mooie stappen maken in de juiste richting. Maar dat is verre van genoeg, daar de N.V. EBS moeten werken binnen het kader geschapen door de overheid, en daar faalt deze in. Het lijkt soms alsof er ogenschijnlijk wel wat stappen vooruit worden gemaakt, b.v. met de aanname van de energiewet en het meer marktconform maken van de energietarieven, echter zijn deze vaak onvoldoende doordacht, onvolledig, simpelweg gekopieerd uit het buitenland, of zelfs achterhaald, zoals bijvoorbeeld de tarievenmethodologie, bestaande business modellen, en de regeling van toegang voor zelfopwekkers van (hernieuwbare) energie.

Een dergelijke visie (ook wel normatief scenario genoemd) van een duurzaam energiesysteem moet passen binnen een aantal “externe” scenario's die aangeven welke mogelijkheden (kansen en bedreigingen) er zich in de externe omgeving (dus buiten Suriname) zich kunnen voltrekken welke een impact kunnen hebben op de Surinaamse energiesector; dit zijn zogenaamde energie scenario's en een gepaste visie wordt robuust genoemd. Dit is niet veel anders als u een tuinfeestje organiseert en niet weet of het zal regenen of niet (scenario's), en als antwoord daarop een partytent leent van iemand voor het geval dat het weer toch ongunstig omslaat (een strategisch besluit om toch de visie te kunnen realiseren, namelijk een tuinfeestje).

Deze energie scenario's, normatieve visie, impacts van klimaatverandering op onze energiezekerheid, voorstellen ten aanzien van stedelijke ontwikkeling en bijbehorende werkgelegenheid, en zelfs implementatie en transitie management trajecten, zijn de afgelopen jaren opgeschreven, gepubliceerd, gepresenteerd (o.a. aan beleidsmakers en hoge regeringsfunctionarissen), en hebben zelfs in bepaalde gevallen internationaal hoge ogen gegooid.


Hieruit blijkt dat niet klimaatverandering, gebrek aan deskundigheid of onbereikbare technologie de kern van het probleem vormen om de energiesector te transformeren naar een duurzame (in de zin van het kunnen blijven garanderen van elektriciteitszekerheid) vorm. Het probleem in de energiesector is dat de verantwoordelijken voor (energie) strategie en beleid deze voorstellen, visies, scenario's, etc. niet tijdig oppakken en procesmatig aanpakken van adoptie, adaptatie, implementatie tot voortgangsbewaking. Dit, onder meer vanwege een korte termijn focus, gebrek aan wereldoriëntatie, het vooruitschuiven van problemen, het nemen van besluiten in ivoren torens, en het genoegen nemen met ondermaatse maatregelen. Dit is al jaren zo, en geldt volgens mij niet eens alleen voor de energiesector...

Danny Lachman
(Transitionista)