Bisschop Choennie: Uitspraak rechter is geen eindpunt

De leider van de Rooms-katholieke kerk in Suriname, bisschop Karel Choennie, legt op vragen van Starnieuws uit waarom hij het initiatief heeft genomen om gesprekken te voeren tot verzoening. Met de uitspraak van de rechter over het 8 december strafproces komt er in zijn optiek geen eindpunt omdat Suriname ernstig verdeeld is hierover.

"Suriname gaat al 35 jaren gebukt onder de gevolgen van de 8-decembermoorden. Bij de herdenking van 30 jaar slachtoffers 8 december in Fort Zeelandia heb ik in 2012 gezegd dat ik meen dat Suriname na 30 jaar niet zozeer er op uit is om te bestraffen (vergelding), maar wel op waarheid. Een groep uit de vriendenkring van Desi Bouterse heeft naar die toespraak gevraagd. Echter waren de nabestaanden toen helemaal niet bereid over deze optie te spreken en ik heb de toespraak niet toegezonden. De groep kon het immers zelf via de pers achterhalen. Bij verschillende preken tijdens de herdenking van 8 december heb ik steeds gezegd, dat het moeilijke werk van verzoening pas kan beginnen na de uitspraak van de rechter," memoreert de geestelijke.

"De kwestie van vergeving is steeds aan de orde geweest, waarbij mijn standpunt was en is: 1. belijdenis door de daders (bekentenis/de waarheid vertellen); 2. berouw (spijtbetuiging); 3. vergeving, die alleen door de nabestaanden gegeven kan worden. Dit is een innerlijk en langdurig proces dat met de hulp van Gods genade tot stand kan komen maar als christen worden we daartoe opgeroepen en bidden daar dagelijks voor in het Onze Vader," stelt de bisschop.

Gratie
Op politiek niveau wordt vergiffenis vertaald in gratie. (In het wetenschappelijk commentaar van G. Boogaard en J. Uzman) op artikel 122 in de Nederlandse grondwet over ‘gratie’ staat de volgende definitie: “Gratie betreft de bevoegdheid om in individuele gevallen of voor een categorie van personen de gevolgen van een vonnis voor wat betreft de straf te verminderen of op te heffen. Het strafbare karakter van het gepleegde feit blijft bestaan, de gevolgen van een veroordelend vonnis ondergaan echter wijziging ten gunste van bepaalde veroordeelden.”
In artikel 109 van de grondwet heeft de president het recht van gratie van straffen door rechterlijk vonnis opgelegd. Hij oefent dit recht uit na het advies te hebben ingewonnen van de rechter die het vonnis heeft gewezen.

Het verlenen van abolitie wordt in artikel 72 van de Surinaamse grondwet genoemd, maar er is geen nadere omschrijving daarbij, zoals onder welke omstandigheden en wat het precies inhoudt. Abolitie dient bij wet te geschieden.
De wereld en de nabestaanden zullen het niet accepteren als De Nationale Assemblee na de uitspraak van de rechter met wetgeving (artikel 72) komt waar geen nationale consensus over is, meent de bisschop. Net als de Amnestiewet van 2012 zal het de verdeeldheid nog groter maken. Abolitie mag niet eenzijdig worden opgelegd door een toevallige meerderheid in De Nationale Assemblee. "Ik zou me er ook persoonlijk tegen verzetten. Op de lange duur zou het voor de verdachten ook geen oplossing zijn, want in de toekomst zou een andere meerderheid in de Assemblee de vervolging opnieuw kunnen beginnen zoals elders in de wereld (zie Spanje en Argentinië). Ik zoek een definitieve en duurzame oplossing zodat Suriname verder kan gaan. We leven immers in hetzelfde land. De toekomst van dit land is gegijzeld door deze kwestie", benadrukt Choennie.

Opties
"Die optie moeten we nu bespreken omdat het na het uitspreken van het vonnis mogelijk te laat is. Ik heb nagedacht over de opties die er nu zijn," zegt de kerkelijke leider.
1. Er komt geen uitspraak vanwege artikel 148 dat nu bij het Hof van Justitie ligt. Waarschijnlijk wordt het afgewezen.
2. Vrijspraak bij gebrek aan bewijs. Dan moeten we toch zoeken naar een oplossing want de mensen zijn niet een natuurlijke dood gestorven, ze zijn vermoord. Een oplossing is vooral belangrijk voor de nabestaanden, de hele samenleving, en de toekomstige generaties want de waarheid van het gebeurde op 8 december 1982 moet aan het licht komen en worden vastgelegd als deel van onze geschiedschrijving.
3. Er komt een veroordeling. Wat doet de verdachte die nu ook president is? Hoe zal zijn achterban reageren? We moeten verdere sociale onrust voorkomen. Die kan spontaan ontstaan maar kan ook georganiseerd worden.
4. Er komt hoger beroep van de verdachten met weer een slepende rechtsgang.
We moeten open met elkaar kunnen praten en niet wachten tot het huis in brand staat om dan te zien waar we water vandaan zullen halen om te blussen."

Alle goedwillenden betrekken
De bisschop antwoordt op een vraag dat hij alleen niks kan bereiken in deze kwestie. Daarom zoekt hij nu eerst de steun van het Comité Christelijke Kerken, andere christelijke gemeenschappen en de Interreligieuze Raad in Suriname, als onafhankelijke en gezaghebbende instituten, en alle goedwillenden in Suriname. "Ik wil helpen om uiteindelijk de weg te openen naar nationale verzoening. Zonder de medewerking van alle! verdachten en alle! nabestaanden zal het niet lukken. Ik denk ook niet dat we het in Suriname alleen kunnen. Ik wil de internationale gemeenschap erbij betrekken," ontvouwt de geestelijke het pad dat hij wil bewandelen.

"8 december 1982 heeft niet alleen onomkeerbare gevolgen gehad voor slachtoffers en nabestaanden, het heeft niet alleen het verdere leven van verdachten bepaald, maar die gebeurtenis heeft ons heel land veranderd en verdeeld. Wat ik zou willen is dat dit donkere hoofdstuk uit onze geschiedenis kan worden afgesloten, met inachtneming van wet en recht. Ik hoop dat erkend kan worden dat 8 december 1982 nooit had mogen gebeuren. Ik hoop dat wij de kiem kunnen leggen om in ons land weer samen naar de toekomst te kunnen kijken, zonder ooit te vergeten,"

Reacties
Op de vraag hoe de nabestaanden tegen dit initiatief aankijken, zegt de bisschop dat het standpunt van hen sinds het begin van het proces duidelijk is. "Ze willen dat alle verdachten, inclusief Bouterse, zich persoonlijk voor de rechter verantwoorden en daar de waarheid vertellen. Ik moet met hen in gesprek gaan. Ik hoop niet dat ik hun vertrouwen kwijt raak."

De reacties zijn tot nu toe zeer uiteenlopend, over het algemeen positief, zegt Choennie. "Er heerst bij sommigen wantrouwen. Op de sociale media hoor ik dat ik omgekocht ben en dat ik ook een salaris zoek zoals de geestelijk adviseur Steve Meye. Ik merk wel dat mensen niet zorgvuldig lezen. In de gezamenlijke verklaring staat precies wat ik aan het doen ben: gesprekken aan het voeren en toch lezen mensen erin dat ik van gedachten ben veranderd. Biemla Gajadien noemde mij voorbarig en Sharda Ganga noemde de verklaring vaag, gelukkig heeft ze goed verwoord waarom. Ik ben blij met deze opmerkingen. Ze houden me scherp, maar het is wel duidelijk hoe minder pers, hoe beter. Het fijnst vond ik het interview met het Jeugdjournaal. Ze melden zich lang van te voren aan, hebben eerst een voorgesprek en stellen zeer scherpe vragen. Zo heb ik aan hen verteld dat ik met de president heb gesproken over abolitie. De verdediging van de president zal alles gebruiken wat binnen de constitutionele mogelijkheden ligt. Met zo een wet raken we verder van huis en dus moeten we er vooraf over praten en het zien te voorkomen."

Rechtszaak moet doorgaan
Op de vraag of het 8 decemberstrafproces door moet gaan, antwoordt de geestelijke bevestigend. "Niemand kan interveniëren in een lopende rechtszaak. Dat vindt de president ook. Hij zegt erbij dat hij alles mag aanwenden wat binnen de constitutie is toegestaan om zijn zaak te verdedigen. Ik vind echter dat het stopzetten van de rechtszaak geen vorm van verdediging is maar manipulatie van het rechtssysteem ten eigen voordele."

Op de vraag of er een kentering is gekomen nadat Choennie bisschop werd, is het antwoord: "Er is bij mij geen kentering gekomen. Ik heb mij altijd voor berechting en rechtvaardigheid uitgesproken. Daar is niets in veranderd. Een van de diensten van 8 december had als thema barmhartigheid. Verder wil ik verwijzen naar de preek van pater Esteban Kross op 8 januari waarin hij de delicate balans tussen rechtvaardigheid en barmhartigheid aan de orde stelt. Natuurlijk zijn er als bisschop ook andere verantwoordelijkheden. Het is niet goed dat de bisschop van Paramaribo, die ruim 117.000 Surinamers vertegenwoordigt, niet ‘on speaking terms’ is met de president van de Republiek Suriname of omgekeerd. Toevallig is de president van de Republiek Suriname ook hoofdverdachte in deze kwestie. Dit had nooit mogen gebeuren maar nu hij democratisch gekozen is en ik in deze periode bisschop ben, moeten we op een volwassen manier ermee omgaan."

Een onbeantwoorde wedervraag van de bisschop aan de pers is: "Waarom stellen jullie deze vragen alleen aan mij en niet aan de president. Waarom heeft hij mij ontvangen? Is er kentering bij hem?"