Het rommelt al geruime tijd in Haïti en in mijn eerste column heb ik een aantal achtergronden aangegeven. Sindsdien is de situatie helaas niet beter geworden, maar juist verslechterd. Een aantal gangs heeft zich (tijdelijk) gebundeld om de regering in het land naar huis te jagen. Ze hebben de haven weer overgenomen en het vliegveld bijna. Er vinden veel gevechten plaats en dat heeft geleid dat zeker 50.000 personen gedwongen waren om hun huizen te verlaten. Daardoor is het aantal personen dat vanwege het geweld dakloos is geworden, gestegen tot 360.000. Men noemt ze Internally Displaced People (IDP). Je kan het vergelijken met de situatie waarbij de hele bevolking van Paramaribo, inclusief de wijken in Wanica, plotseling dakloos is geworden.

Vanwege het geweld kunnen veel mensen niet naar het werk en nemen bedrijven weinig risico’s. Zelfs naar de dokter gaan is een groot risico en velen met schotwonden sterven onnodig. Er liggen zelfs lijken op straat waar men maar om heen loopt, want niemand haalt het lijk op. Indien de stank te groot wordt gooit men er een band op en steekt die in brand. De gangs verkrachten veel vrouwen, die bij zwangerschap ook nog vaak verstoten worden door hun partner en door hun familie. Mensenrechtenschendingen zijn aan de orde van de dag.

Haïti stevent door het toenemende geweld af op een humanitaire catastrofe die onze regio heel lang niet gekend heeft. Op Haiti heeft bijna de helft van de bevolking dagelijks niet genoeg te eten, terwijl 1,4 miljoen mensen het bijzonder moeilijk hebben. Het Wereld Voedsel Programma (WFP) van de VN doet -samen met andere organisaties- heel goed werk om de bevolking toch met voedsel te bereiken. Ze werken ook veel met lokale landbouwers en geven gezinnen niet alleen eten, maar ook geld -via de telefoon- om zelf eten te kopen. Veel kinderen krijgen dagelijks een bordje eten op school, indien deze open is. Het WFP heeft echter te weinig geldmiddelen om hun programma nog lang vol te houden, terwijl de gangs veel transportroutes hebben geblokkeerd, waardoor men de behoeftige personen niet kan bereiken.

Een ander probleem betreft de ziekenhuizen en poliklinieken, die aan de ene kant door het geweld steeds meer patiënten krijgen, maar aan de andere kant niet voldoende medicijnen en andere benodigdheden kunnen krijgen. Veel zit vast op de haven of in warenhuizen vanwaar ze niet getransporteerd kunnen worden. Ook de PAHO, die de warenhuizen beheert, zit met gebrek aan geld. Ondertussen vertrekken er nog steeds artsen en verpleegkundigen uit het land, waardoor het personeel schaars wordt. Daarnaast is het voor de bevolking in Port au Prince steeds moeilijker om veilig drinkwater te vinden en wordt de sanitaire situatie steeds nijpender.

Premier Henry heeft de moeilijke en ondankbare taak gehad om, na de moord op president Moïse, het land te leiden en het vertrouwen van zowel de burgers als van de internationale gemeenschap in de politiek van Haïti te herstellen. Dat lukte niet en in oktober 2022 heeft premier Henry de internationale gemeenschap gevraagd om de politie te ondersteunen. 

Dat is niet snel gebeurd en de grote landen in de regio zoals de VS, Canada en Mexico, waren niet bereid om zelf gewapend personeel te sturen. Zij hebben via de VN Veiligheidsraad geprobeerd om ondersteuning te vinden en pas een jaar later is daar goedkeuring verleend om, buiten de VN om, een multinationale ondersteuningsgroep (MSS) te sturen. Kenia werd bereid gevonden om leiding te geven aan de MSS en het proces tot formatie daarvan werd begonnen.

Premier Henry kwam afgelopen week net terug uit Kenia, waar hij de overeenkomst voor de rol van Kenia getekend had, toen de bendes het onmogelijk maakte om in Haiti te landen. Hij verblijft in Puerto Rico, maar heeft intussen -in een poging om het geweld te keren- zijn aftreden bekendgemaakt.

De CARICOM landen hadden duidelijk niet voldoende gewapend personeel om zelf de MSS te leiden, ofschoon enkele landen wel wat personeel hebben toegezegd. De CARICOM had wel via een groep van wijze personen (Eminent Persons Group) geprobeerd om meer politiek draagvlak in Haïti te creëren. Daarbij zou premier Henry een stap terug moeten doen en een overgangsteam meer ruimte moeten geven in de regering. Dat wilde Henry niet en dat heeft het politiek proces vertraagd.

CARICOM heeft zich afgelopen week ingespannen om met een oplossingsmodel te komen, waarbij er een overgangsregering (Transitional Presidential Council) de leiding moet geven. De TPC moet bestaan uit afgevaardigden van zeven bij name genoemde organisaties, die een interim premier moeten aanwijzen. Er zijn criteria aangegeven en een taakomschrijving. “This is the only sustainable path to a future of strong democratic institutions, peaceful resolution of conflict, and security and prosperity for all Haitians”, stelt de verklaring van CARICOM. De zeven groepen hebben hun vertegenwoordigers nog niet aangewezen. Als er niet snel een regering komt, ontstaat er een gevaarlijk machtsvacuüm dat de chaos in het land zal vergroten.

Bendeleider Barbecue heeft het voorstel van de CARICOM, zoals verwachtbaar was, afgewezen, ofschoon hij er niet in genoemd was. De gangs denken wellicht dat zij de volledige macht kunnen overnemen. Voor de Haïtiaanse politie, die steeds verder uitdunt, is de situatie heel precair. Indien de gangs overnemen zullen zij wraak op de politie nemen. Jammer dat de ondersteuning, die reeds lang gevraagd is, zo lang uitblijft en mogelijk te laat komt. Het ziet er helaas ook niet goed uit voor de bevolking van Haïti.

Marten Schalkwijk