Men bereidt zich nu al voor op 160 jaar afschaffing van de slavernij en 150 jaar Hindostaanse immigratie in 2023. Er is discussie over herstelbetalingen door Nederland voor het leed veroorzaakt door slavernij en contractarbeid. Ook is er discussie over de berekening van de herstelbetalingen. Een discussie die ook oplaait of zal oplaaien, is wie moet worden uitbetaald.

Na de afschaffing van de slavernij werden contractarbeiders geronseld om de slaven op de plantages te vervangen. Het veldwerk was in beide gevallen even zwaar. Het was zwoegen, vaak wankelend van de hitte, in primitieve omstandigheden. Maar er zijn enkele grote verschillen tussen slavernij en contractarbeid.
1) contractarbeid duurde ongeveer 50 jaar, slavernij 250 jaar.
2) het sterftecijfer onder slaven was hoger dan onder contractarbeiders. Meer slaven, die als geketende vracht reisden, overleefden het transport vanuit Afrika niet.
3) contractarbeiders werden gezien als menselijke wezens, hoewel week en dociel, terwijl slaven als gevaarlijk vee werden beschouwd.
4) contractarbeiders kregen loon, ook al was het schandalig laag, slaven kregen cassave en lendendoeken, maar geen loon.
5) contractarbeiders hadden een contract en werden na vijf jaar vrijgelaten. Slavernij was levenslang. De kinderen van slavinnen waren ook slaven. Slaven konden pas vrij zijn na de dood, hoewel er af en toe vrijlatingen waren (manumissies).
6) elke ontbering die een contractarbeider werd aangedaan, was veel erger voor een slaaf. Slaven werden wreder gegeseld. Uit eigen belang sloegen slavenhouders slaven niet dood, omdat ze een kapitaalinvestering waren. Ze waren het bezit van de eigenaar, die met zijn eigendom kon doen wat hij wilde. Elke vorm van geweld kon worden gebruikt en slaven konden nergens verhaal halen. Het vermoorden van een slaaf was geen misdaad, maar een kostbaar ongemak voor de slaveneigenaar.

Slavernij en contractarbeid maakten deel uit van dezelfde economische uitbuiting en onvrije arbeid, maar één ding is duidelijk: contractarbeid was een vorm van slavernij, maar slavernij was geen contractarbeid. Overigens waren de nakomelingen van de slaven in Paramaribo aan het begin van de twintigste eeuw veel beter af dan de nakomelingen van de contractarbeiders. Maar dat zou niet lang duren.

Er is morele grond voor herstelbetalingen of wiedergutmachung, het Duitse woord voor 'herstel', letterlijk vertaalt als 'opnieuw goedmaken'. Herstel is een manier om met een crimineel verleden om te gaan. De Duitse herstelbetalingen aan de slachtoffers van de Holocaust zijn een voorbeeld voor degenen die pleiten voor herstelbetalingen voor slavernij. Maar Holocaust en slavernij zijn geschiedenissen met verschillende hoeken en bochten en passen niet in één model.

Er zijn verschillende rekenmodellen voor herstelbetalingen voor de slavernij. ‘Daders’ komen steeds met lage (miljoenen) en ‘slachtoffers’ met hoge (miljarden) bedragen. Empirisch gezien is de geschiedenis van de mensheid een geschiedenis van winnaars en verliezers en verliezers hebben altijd de prijs betaald. In nietzscheaanse zin slaan de verliezers terug met een moraal van schuld en boete en een beetje sluwe wraak om de heersers te laten knielen.

Een begrijpelijk rekenmodel voor compensatie is een berekening op basis van gederfde en achterstallige lonen gedurende slavernij en contractarbeid. Het is handig dat de Hollanders veel gegevens op papier hebben achtergelaten, zodat min of meer bekend is hoeveel slaven en contractarbeiders er waren en hoelang ze werkten. Het loonverlies van de slaven kan globaal worden berekend op basis van het bedrag dat een vrije arbeider op dat moment voor hetzelfde werk zou hebben ontvangen, met bijkomende kosten en aftrekposten.

Er zijn haken en ogen aan wie de herstelbetalingen zouden moeten toekomen, omdat alle slachtoffers dood zijn, evenals directe nabestaanden. We zijn generaties verder. Voor elke slaaf zijn er veel nakomelingen die het geld zouden moeten verdelen. En veel nakomelingen zijn nu halfbloed of drie- of vierdubbelbloed. En hoe zit het met de weggelopen slaven, die niet hebben gewerkt? Een deel van de slaven vluchtte direct of kort na afkomst uit Afrika. Ze waren al gevangenen in Afrika en niet vrij en zagen kans om in Suriname te vluchten en in vrijheid te leven. Hun ‘aankoopprijs’ was een verlies. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk om te bepalen wie betaald moet worden. Ook andere groepen komen in aanmerking voor herstelbetalingen, elk met een ander vergoedingsschema.

Herstelbetalingen kunnen daarom het beste in het onderwijs worden geïnvesteerd. Onderwijs is de beste investering voor de toekomst, met het grootste rendement. Heel Suriname zal hiervan profiteren, want een hoog opleidingsniveau is goed voor iedereen. Met herstelbetalingen mag niet hetzelfde gebeuren als met de 3,5 miljard aan ontwikkelingshulp en de vele andere miljarden aan inkomsten die de afgelopen decennia zijn verdampt, zonder het land ten goede te komen.
Maar eerst moeten herstelbetalingen werkelijkheid worden. En dat succes hangt uiteindelijk af van een goede advocaat die kennis heeft van eerdere herstelbetalingen in de wereld.

D. Balraadjsing