Suriname worstelt met een forse inflatie van 60% en een koopkrachtdaling van bijna evenveel procenten. Dat voel je aan de prijs van brood en melk. De inflatie was zo normaal geworden dat bedrijven anticipeerden op stijgingen van hun eigen kosten, waardoor de prijzen steeds hoger werden. Als schepje bovenop is er ook nog importinflatie, door stijgende prijzen van energie en transport in het buitenland. Hoge inflatiecijfers zijn slecht voor het moreel, omdat ze pensioenen verschrompelen tot de prijs van een paar schoenen.

Een inflatie van 60% betekent simpelweg dat er iets mis is gegaan met geld c.q. dat er te veel geld is geleend en gedrukt, zonder toegenomen productie. Er was een soort regering die inflatie versnelde. Grote hoeveelheden ongedekt geld waren in de economie gepompt, wat vooral de rijken heeft geholpen, terwijl de kleine man nu de rekening betaalt door vernietiging van zijn spaargeld, pensioen en koopkracht.

Het hoofddoel van een Centrale Bank van Suriname (CBvS) is het bestrijden van inflatie. Een monetaire maatregel om de inflatie terug te dringen is het verminderen van de maatschappelijke geldhoeveelheid. Minder geld betekent minder vraag, dus lagere prijzen, en ook een lagere prijs voor Amerikaanse dollars. Een belangrijke tegenkracht in de strijd tegen inflatie is de informele en illegale economie: er is veel zwart en illegaal geld in omloop, wat de inflatie en de wisselkoers opdrijft. Sterke vakbonden worden ook beschouwd als een bron van inflatie, omdat ze proberen meer geld in de zakken van de arbeiders te steken, waardoor de vraag toeneemt en de prijzen stijgen. Regeringen die de werkloosheid proberen aan te pakken door meer overheidsuitgaven en leningen aan te gaan, drijven de inflatie alleen maar op, zonder groei te creëren.

Het is onvermijdelijk dat de CBvS op de rem trapt om de inflatie te verminderen. Ze probeert overtollig geld af te romen via zogenaamde openmarkt operaties. De gewone banken deponeren hun geld voor een korte termijn in de kluis van de CBvS en krijgen daarna hun geld terug met rente. Wat niet goed wordt begrepen zijn de korte termijn en de rente, die is gestegen tot zo’n 80%. Enerzijds wordt het vet van de banken verwijderd, anderzijds krijgen de banken snel het dubbele van de room terug. Het is remmen en gas geven tegelijk. En de kleine man kan snel denken: als hij de bank berooft, gaat hij de cel in, maar als de bank hem berooft, krijgt de bank een grote bonus van de CBvS.

De CBvS zou de uitspraak van een oud-voorzitter van de Amerikaanse Centrale Bank ter harte moeten nemen: ‘monetair beleid is voor 98 procent praten en 2 procent actie’. Het gaat om praten en maximale duidelijkheid geven - transparantie en demystificatie. In ieder geval, nu de banken worden vetgemest, kun je verwachten dat ze goedkoop kunnen lenen aan productiebedrijven voor hun investeringen en dat de bankkosten zullen dalen en de
klantvriendelijkheid zal toenemen.

Een ander discussiepunt is of de CBvS de inflatie moet beheersen of groei en werkgelegenheid moet stimuleren: het eerste door geld duurder te maken, het tweede door geld te scheppen. Waar moet de focus op liggen? Dit is waar CBvS en politiek vaak botsen en niet goed samengaan. Politici zijn kortetermijndenkers; ze willen de economie draaiende houden met gemakkelijk geld om kiezerssteun te kopen en riskeren daarmee stijgende inflatie.

Maar inflatiebeheersing vereist langetermijndenken. Het publiek wil onmiddellijke bevrediging en populistische politici spelen daar graag op in. De onbeperkte wil van het volk kan dodelijk zijn voor de democratie, ook al betekent democratie letterlijk ‘volksheerschappij’. De CBvS moet daarom politici en parlement op afstand houden, anders krijg je schandalen zoals bij de kasreserve. De perioden van dubbelcijferige inflatie in Suriname zijn het gevolg van het
dansen van de CBvS naar de pijpen van de politiek.

Geld moet zijn waarde behouden. Dat is het paradigma van deze tijd. De oppergod van de CBvS is waardevast geld, haar duivel is inflatie; controle van de geldhoeveelheid is haar geloofsleer. Hyperinflatie is de kanker van geld. Europeanen accepteren liever jaren van trage economische groei dan hoge inflatie te riskeren. Amerikanen devalueren liever arbeid dan geld.

Politici moeten wegblijven van het rem- en gaspedaal van de CBvS. Maar achter het stuur van de CBvS moet een deskundige, betrouwbare, apolitieke informatieverwerker van de markt zitten. Laksheid kan niet worden getolereerd.
Houd de inflatie onder controle en de werkloosheid zal uiteindelijk voor zichzelf zorgen. Het is de taak van politici om buitenlandse investeerders binnen te halen en meer vraag naar eigen export te genereren. De maatschappelijke
geldhoeveelheid moet in het hetzelfde tempo toenemen als de productie. Als het zo werkt, komt het allemaal goed.

D. Balraadjsing