Meer dan 300 bedreigde zeeschildpadden werden vorig jaar gedood in een enkel incident na het zwemmen in een vermoedelijk weggegooid visnet in Zuid-Mexico. (Foto: AFP)
Ver weg in de Zuid-Atlantische Oceaan, onzichtbaar voor de Zuid-Afrikaanse kustlijn, dook duiker Pascal Van Erp op met een verlaten kreeftenkooi bedekt met algen en andere mariene organismen. Hij trok het omhoog naar het dek van de Arctic Sunrise, een Greenpeace-schip dat onderzoek verricht rond Mount Vema, een onderwaterberg gelegen op ongeveer 1.600 kilometer ten noordwesten van Kaapstad.

Onder de laag van de donkere algen was een groene harde plastic kooi die werd gebruikt om kreeften te vangen, met een kleine witte pot eraan bevestigd. "We zijn duizend mijl uit de kust van Zuid-Afrika en het vinden van verlaten vistuig hier ... is uiterst walgelijk," vertelde Greenpeace marien bioloog en oceanenexpert Thilo Maack van AFP aan boord van het schip.

Verlaten visobjecten, bekend als "spookuitrusting", vormen een aanzienlijk volume aan plasticvervuiling in zeeën en oceanen over de hele wereld en kunnen grote zeedieren vangen, waardoor ze langzame, pijnlijke sterfgevallen veroorzaken. Netten, lijnen, kooien, rivierkreeftvallen en kieuwnetten zijn verloren of opzettelijk in de oceaan gedumpt met een geschatte gemiddelde snelheid van één ton per minuut.

Een drone onder water onthulde dat Mount Vema, waar de missie van Greenpeace actief was, niet aan dergelijke vervuiling was ontsnapt. Afbeeldingen toonden een verspreide reeks viskabels en netten die zich vastklampten aan de berg van 4.600 meter, waarvan de piek 26 meter onder het oppervlak ligt.

Onderzoekers van de drie weken durende expeditie konden niet bepalen hoe lang de verlaten uitrusting daar had gestaan ​​- maar zeggen dat het daar meer dan een jaar had kunnen zijn gezien de staat waarin het verkeerde. De Verenigde Naties schatten dat 640.000 ton visuitrusting elk jaar rond de oceanen wordt weggegooid, het gewichtsequivalent van 50.000 dubbeldekkerbussen, zei Greenpeace.

Volgens het UN-milieuprogramma (UNEP) en de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) maakt de 'spookuitrusting' naar schatting 10 procent van het plastic afval in de oceanen en zeeën wereldwijd uit. Maar "in sommige specifieke oceaangebieden vormt vistuig de overgrote meerderheid van plastic afval, waaronder meer dan 85 procent van het afval op de zeebodem op onderwaterbergen en oceaanruggen", evenals in de Great Pacific-draaikolk, zei een Greenpeace-rapport, woensdag.

Volgens de Britse organisatie World Animal Protection doden en verwonden verlaten visnetten jaarlijks meer dan 100.000 walvissen, dolfijnen, zeehonden en schildpadden. (Foto: AFP)

'Zombie in het water'
Vanuit hun ligplaats onder water blijven weggegooide niet-biologisch afbreekbare materialen vissen en schaaldieren vangen en ook grote zoogdieren zoals dolfijnen. "Spookuitrusting is als een zombie in het water," zei Maack. "Niemand haalt de vangst eruit, maar hij blijft vangen." Zulke vervuiling doodt en verwondt jaarlijks meer dan 100.000 walvissen, dolfijnen, zeehonden en schildpadden, volgens de Britse organisatie World Animal Protection. Meer dan 300 bedreigde zeeschildpadden werden vorig jaar gedood in een enkel incident na het zwemmen in een weggegooid visnet in Zuid-Mexico.

"Het is een enorm probleem, omdat ze in eerste instantie ingesteld zijn om zeedieren te vangen en te doden. Dat zullen ze doen zolang ze in de oceanen zijn", vertelde Greenpeace Afrika's campagnevoerder Bukelwa Nzimande (29) aan AFP.

Het kan tot 600 jaar duren voordat plastic wordt afgebroken en uiteindelijk uiteenvalt in schadelijke microdeeltjes die door vissen worden ingenomen en in het voedsel van mensen terechtkomen. Bodemvissen werd in 2007 op de berg Vema verboden door de in Namibië gevestigde Zuidoost-Atlantische Visserijorganisatie (SEAFO). Maar slechts één procent van de oceanen in de wereld wordt gedekt door regionale beheersinstanties zoals SEAFO.

'Doodscyclus'
Volgens de VN ligt ongeveer 64 procent van de oceanen buiten de nationale jurisdictie. Milieugroepen lobbyen bij de intergouvernementele organisatie om te komen met uitgebreide beheerssystemen die het leven in zee beter beschermen. Ze dringen ook aan op strengere maatregelen waardoor vissers worden gedwongen om verloren spullen terug te halen of te betalen.

Ondertussen hebben non-profitorganisaties de taak op zich genomen om de zeeën en oceanen schoon te maken. "Voor mij is het verwijderen van verloren spullen de meest opwindende ervaring", zei duiker Van Erp, oprichter van het in Nederland gevestigde schoonmaakbedrijf Ghost Fishing, dat sinds 2012 actief is. "Als ik het vind, ben ik echt heel blij", zei de 43-jarige, zijn feloranje pak droop nog van zijn urenlange duik in de koude wateren van de Zuid-Atlantische Oceaan. "Het blijft maar vangen", zei Van Erp. "Het is een soort doodscyclus."