Historicus Maurits Hassankhan vindt dat India juridisch correct
heeft gehandeld om via de grondwettelijke ingreep de speciale status van Jammu en Kashmir in te trekken. “Maar ik weet niet of het politiek correct is. Daar doe ik nu geen
uitspraak over”, zegt Hassankhan in gesprek met Starnieuws. “De Verenigde
Naties is erbij betrokken en ik laat het aan de wijsheid van grote geleerden en
politici over daarover te beslissen.”
Als
wetenschapper volgt Hassankhan de ontwikkelingen in India. De Kashmir-kwestie
noemt hij zeer complex en een moeilijke situatie, “die ik erg betreur. Ik hoop
dat er een vreedzame oplossing komt.” Er zijn verschillende oorlogen tussen
India en buurland Pakistan over dit grondgebied gevoerd. “Ik hoop niet dat het
nu weer escaleert en er een nieuwe oorlog komt”.
Om de
complexiteit enigszins uit te leggen, grijpt de historicus terug naar het
verleden. Bij de onafhankelijkheid in 1947 is één volk verdeeld in twee naties:
India en Pakistan, die vanaf het begin vijandig tegenover elkaar stonden,
begint hij zijn uitleg. Eén van de belangrijke vraagstukken is Kashmir geweest,
dat vroeger een vorstendom (prinsendom) was. “Bij de onafhankelijkheid is
bepaald dat de vorsten mochten beslissen of hun gebied zou behoren tot India of
Pakistan. In enkele gevallen volgden er problemen, zoals in Kashmir. De vorst
was een hindoe en driekwart van de inwoners moslim.
Kashmir ligt
net op de grens tussen het verdeelde India en Pakistan. De verwachting was dat
Kashmir zich zou aansluiten bij Pakistan, maar de Hindoe-gelovige vorst
besliste anders. Hij wilde onafhankelijk zijn, maar koos uiteindelijk voor
India. De lokale bevolking was hiertegen en kwam in opstand en dat leidde
jarenlang tot spanningen tussen de twee buurlanden: India, overwegend
Hindoeïstisch en Pakistan nadrukkelijk islamitisch.
Hassankhan
vervolgt zijn uitleg in grote lijnen. “De Verenigde Naties komt in het vizier
met als resultaat een wapenstilstand, “er is geen vrede gesloten”. In 1949
volgt de tijdelijke opdeling van Kashmir. India krijgt het deel dat het al
bezette onder zijn bestuur en Pakistan krijgt het noordwestelijke deel onder
zijn controle. Pakistan noemt zijn gebied Azad Kashmir (Vrij Kashmir).
India
belooft een referendum te houden, maar die komt nooit. Hassankhan ziet dit als
oorzaak van de verdere spanningen in de loop der jaren. “De Indiase regering
heeft de volksstemming nooit gehouden, maar kende wel een speciale status, een
soort autonomie toe aan Kashmir. Deze status kregen de andere deelstaten binnen
India niet.”
De
ontevredenheid onder de Kashmiri’s blijft sudderen. “Er was steeds een beweging
in Kashmir die in opstand kwam en streefde naar aansluiting met Pakistan. India
weigerde dit.” De bewegingen in Kashmir – al dan niet gevoed en bewapend door
Pakistan – leidden naar verschillende gewapende verzetten tussen India en
Pakistan zelf. “Het resultaat is nu dat de Indiase regering meent om de knoop
eindelijk door te hakken: opheffen van de speciale status, zodat Kashmir net
als de overige staten deel van India is”, zegt de historicus. Hoewel elke staat
een eigen regering (bestuur) kent, kan de centrale regering indien nodig ook
zelf ingrijpen.
Maar er
speelt nog meer. “Een extra spanning is dat meer dan 200 miljoen moslims in
India zeggen dat zij problemen hebben; althans zij stellen dat zij niet
gelijkwaardig worden behandeld.”, geeft Hassankhan aan. Wat nog meer olie op
het vuur gooit, is dat bij rellen tussen hindoes en moslims, vaak Pakistanen
en/of de Pakistaanse regering zich daarover uitlaten. “Dan lijkt het alsof de
moslims in India geen volwaardige burgers zijn. Maar dit brengt juist hun
positie in gevaar.”
Hassankhan
herhaalt “het Kashmir-vraagstuk is zo complex,
dat je heel moeilijk een oplossing ervoor kan bedenken. Als het gemakkelijk
was, dan zou het niet 70 jaar hebben geduurd.” Hij benadrukt het jammer
te vinden “dat we een volk dat we voor de onafhankelijkheid op 15 augustus 1947
hadden – dat was toen Indië (Brits-Indië) bestaande uit India, Pakistan (en
Bangladesh) - nu verdeeld is en er teveel spanningen zijn.