Leden van het Indiase veiligheidspersoneel patrouilleren op een snelweg die naar Pahalgam in Zuid-Kashmir leidt, na een vermoedelijke aanval van militanten, in het dorp Marhama in Kashmir. (Foto: Reuters)
De Pakistaanse regering kondigde donderdag een reeks diplomatieke maatregelen tegen India aan, nadat New Delhi zijn buurland ervan beschuldigde 'grensoverschrijdend terrorisme' te steunen en de betrekkingen met India had verslechterd.

"Pakistan verklaart de Indiase defensie-, marine- en luchtadviseurs in Islamabad tot persona non grata. Ze krijgen de opdracht Pakistan onmiddellijk te verlaten", staat in een verklaring van het kantoor van premier Shehbaz Sharif nadat hij een zeldzame vergadering van de nationale veiligheidscommissie had bijeengeroepen. Sharif voegde eraan toe dat visa die aan Indiase staatsburgers worden verstrekt, worden geannuleerd, met uitzondering van sikhpelgrims.

In de verklaring werd vermeld dat de grenzen zouden worden gesloten, dat handel zou worden geannuleerd en dat het luchtruim zou worden gesloten voor luchtvaartmaatschappijen die eigendom zijn van of geëxploiteerd worden door India.

Eerder op donderdag had India Pakistan getroffen met een reeks voornamelijk symbolische diplomatieke maatregelen. Analisten waarschuwen echter dat er mogelijk toch een militaire reactie komt. Sommigen speculeren dat er binnen enkele dagen een reactie komt, anderen spreken van weken.

New Delhi schortte woensdagavond een verdrag over de verdeling van water op, kondigde de sluiting aan van de belangrijkste landgrensovergang met Pakistan, verslechterde de diplomatieke betrekkingen en trok visa voor Pakistanen in. Dit gebeurde ruim 24 uur nadat gewapende mannen 26 mannen hadden gedood in het door India bestuurde deel van Kashmir.

Vervolgens liet New Delhi weten dat het de visumverlening "met onmiddellijke ingang" had opgeschort en alle Pakistaanse staatsburgers had bevolen het land te verlaten, met uitzondering van de resterende diplomaten.

New Delhi beschuldigt Islamabad van het steunen van "grensoverschrijdend terrorisme" – Pakistan ontkent deze beweringen – en de politie in Kashmir identificeerde twee Pakistaanse staatsburgers onder de drie vermeende schutters.

De premier van India, Narendra Modi, beloofde donderdag dat hij alle verantwoordelijken "tot aan het einde van de wereld" zal vervolgen.

De betrekkingen tussen de buurlanden met kernwapens zijn gedaald tot het laagste punt in jaren en sommigen vrezen dat de diplomatieke stappen van New Delhi slechts het begin zijn van een overwinning.

"Deze aanval brengt de betrekkingen terug naar de donkere dagen", aldus Praveen Donthi, analist bij International Crisis Group.

"Gezien de veiligheidsaanpak van de regering van Narendra Modi, zouden zij in de komende weken hun toevlucht kunnen nemen tot militaire maatregelen, omdat zij geloven in het uitstralen van een sterke veiligheidsstaat."

Pakistan hield donderdag een zeldzame bijeenkomst over nationale veiligheid na de diplomatieke strafmaatregelen van New Delhi.

'Escalatie'
De moorden hebben India geschokt omdat ze een ingrijpende verandering inhielden en gericht waren op burgers en de belangrijke toeristische sector van het gebied. Het ging hierbij niet om de gebruikelijke, kleinschalige aanvallen op Indiase veiligheidstroepen.

Hindoeïstische pelgrims waren in het verleden al vaker het doelwit van aanvallen, maar directe aanvallen op het toerisme, dat een groot deel van de lokale economie voedt, komen veel minder vaak voor.

"Een grote aanslag in een toeristisch gebied is een breuk met het verleden", aldus Ajai Sahni, expert op het gebied van terrorismebestrijding bij het in New Delhi gevestigde Institute for Conflict Management.

Sahni stelde dat er een "ongeschreven contract" was om de toeristische sector in het algemeen niet aan te vallen, "omdat vrijwel iedereen" in Kashmir direct of indirect afhankelijk is van toerisme.

Voor New Delhi waren de 3,5 miljoen toeristen die volgens het rapport Kashmir in 2024 bezochten – voornamelijk binnenlandse bezoekers – een voorbeeld van wat functionarissen na de grootschalige repressie in 2019 omschreven als 'normaliteit en vrede' in de onrustige regio.

"Een van de redenen waarom deze aanval heeft plaatsgevonden, is dat de overheid het aantal toeristen is gaan koppelen aan het verhaal van normaliteit", aldus Donthi.

"De militanten hebben uiteindelijk hun aanval gewijzigd. Normaal gesproken vallen ze geen toeristen en burgers aan... En dit zal een escalatie van het conflict betekenen."

De repressie van 2019 volgde op Modi's besluit om de gedeeltelijke autonomie van Kashmir in te trekken en het gebied rechtstreeks vanuit New Delhi onder controle te krijgen.

Volgens de in de VS gevestigde analist Michael Kugelman zou India door deze verandering waarschijnlijk ook met militair geweld reageren.

"Ik zou willen stellen dat de combinatie van de omvang van deze aanval en het doelwit – en het feit dat er burgers werden getroffen – mij doet vermoeden dat er een grote kans is op een of andere vorm van Indiase militaire vergelding", zei hij.

"Ik denk niet per se dat zo'n reactie snel zal komen. Ik vermoed dat New Delhi wat tijd, een paar dagen, nodig zal hebben om een ​​reeks mogelijke vergeldingsmaatregelen te overwegen."

'Verborgen opties beschikbaar'
India heeft lang gewacht met reageren op eerdere aanvallen.

De ergste aanval van de afgelopen jaren in het door India bestuurde Kashmir vond in 2019 plaats in Pulwama, toen opstandelingen met een auto vol explosieven inreden op een politiekonvooi, waarbij 40 doden en 35 gewonden vielen.

Twaalf dagen later voerden Indiase straaljagers luchtaanvallen uit op Pakistaans grondgebied. Deze aanvallen vonden plaats tegen de achtergrond van de campagne voor de algemene verkiezingen in India.

India heeft tot nu toe beperkte actie ondernomen.

Het Induswaterverdrag, dat inmiddels is opgeschort, zorgt voor de verdeling van cruciaal water tussen de twee landen. Het is echter meer een papieren overeenkomst en India heeft geen grote middelen om de waterstroom stroomafwaarts naar Pakistan te beperken.

Ook de sluiting van de grensovergang bij Attari-Wagah is van belang, hoewel het zelden voorkomt dat grote aantallen mensen de grens oversteken.

Bij de grensovergang vindt 's avonds een enorm populair ritueel plaats, waarbij menigten zich verzamelen om de soldaten toe te juichen terwijl ze in de galop de soldaten toejuichen. Het is een spectaculaire theatervoorstelling die de talloze diplomatieke conflicten goed heeft doorstaan.

Sahni zei dat een eventuele militaire reactie "onverstandig" was.

"Er zijn in het verleden al militaire maatregelen genomen", zei hij.

"Ze zijn opgehemeld om deze grote successen te behalen. Ze hebben geen significante resultaten behaald – en er is een breed scala aan geheime opties beschikbaar."