Vaticaan: Paus Franciscus is overleden

Paus Franciscus , de eerste Latijns-Amerikaanse leider van de Rooms-Katholieke Kerk, is overleden, zo meldde het Vaticaan maandag. Daarmee komt er een einde aan een turbulente periode die gekenmerkt werd door verdeeldheid en spanningen, terwijl hij de bekrompen instelling wilde hervormen.

Hij was 88 jaar oud en had dit jaar een ernstige dubbele longontsteking gehad, maar zijn dood kwam toch als een schok nadat hij op Paaszondag in een openlucht pausmobiel over het Sint-Pietersplein was gereden om de juichende menigte te begroeten.

"Geliefde broeders en zusters, met diepe droefheid moet ik het overlijden van onze Heilige Vader Franciscus bekendmaken", aldus kardinaal Kevin Farrell op de tv-zender van het Vaticaan.

"Vanmorgen om 7.35 uur keerde de bisschop van Rome, Franciscus, terug naar het huis van de Vader."

Farrell zal maandag om 20.00 uur een ritus leiden, waarbij het lichaam van de paus in een kist wordt gelegd. Dit is onderdeel van de formaliteiten die zullen worden afgesloten met een begrafenis op een nog te bepalen datum.

Het Vaticaan heeft bekendgemaakt dat de ceremonie die gepland stond voor zondag 27 april, als Carlo Acutis de eerste katholieke heilige van de millenniumgeneratie zou worden, is uitgesteld.

Francis maakte zondag zijn eerste langdurige publieke verschijning sinds hij op 23 maart werd ontslagen uit een ziekenhuisopname van 38 dagen vanwege een longontsteking.

In een paastoespraak die door een medewerker werd voorgelezen, terwijl de paus toekeek vanaf het hoofdbalkon van de Sint-Pietersbasiliek, herhaalde de paus zijn oproep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza.

In het Vaticaan uitten inwoners, toeristen en pelgrims die het eiland met Pasen bezochten, hun ontzetting en verdriet.

"Dit raakt je echt diep", zei Emanuela Tinari uit Rome. "Hij was een paus die zoveel mensen dichter bij de kerk bracht. Hij werd niet door iedereen gewaardeerd. Maar door gewone mensen wel."

Laatste vergaderingen
Toen de paus vorige maand het ziekenhuis verliet, hadden artsen hem twee maanden rust voorgeschreven. Hij verscheen echter nog een aantal keer, onder meer in april met de Britse koning Charles en op zondag had hij een kort onderhoud met de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance.

"Mijn medeleven gaat uit naar de miljoenen christenen over de hele wereld die van hem hielden", zei Vance in het programma X.

Andere wereldleiders reageerden op de dood van de paus met lof voor zijn inspanningen om de wereldwijde kerk te hervormen en betuigden hun medeleven aan de 1,4 miljard katholieken ter wereld.

De Italiaanse premier Giorgia Meloni betreurde het heengaan van "een groot man, een groot herder".

Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen zei: "Hij inspireerde miljoenen mensen, ver buiten de katholieke kerk, met zijn nederigheid en pure liefde voor de minderbedeelden."

José Ramos-Horta, de president van Oost-Timor, waar Franciscus in september 2024 op bezoek was als onderdeel van de langste buitenlandse reis van zijn pontificaat, zei dat de paus "een diepe erfenis van menselijkheid, rechtvaardigheid en menselijke broederschap achterlaat".

12 jaar pausdom
Jorge Mario Bergoglio werd op 13 maart 2013 tot paus gekozen , tot verrassing van veel kerkwaarnemers. Zij beschouwden de Argentijnse geestelijke, die bekendstond om zijn zorg voor de armen, als een buitenstaander.

Hij probeerde de grootse rol zo eenvoudig mogelijk te maken en nam nooit de rijkelijk versierde pauselijke appartementen in het Apostolisch Paleis in gebruik, die door zijn voorgangers werden gebruikt. Hij gaf er de voorkeur aan om in een gemeenschap te leven vanwege zijn "psychische gezondheid".

Hij initieerde veranderingen binnen het Vaticaan, waarbij hij de nadruk legde op transparantie, verantwoording en financiële hervormingen, en benoemde meer vrouwen op hoge posities in de hiërarchie. Hij werd echter ook gezien als een lukrake leider, die Vaticaanse functionarissen vaak verraste met zijn ondoordachte opmerkingen.

Hij probeerde grip te krijgen op de crisis in de kerk die ontstond door seksueel misbruik door geestelijken. Hij erfde een kerk die verscheurd werd door onderlinge strijd binnen de bureaucratie van het Vaticaan. Hij werd gekozen met het duidelijke mandaat om de orde te herstellen.

Maar naarmate zijn pausschap vorderde, kreeg hij kritiek van conservatieven, die hem ervan beschuldigden gekoesterde tradities te verwerpen. Hij wekte ook de woede van progressieven, die vonden dat hij veel meer had moeten doen om de 2000 jaar oude Kerk te hervormen.

Terwijl hij met interne onenigheid worstelde, groeide Franciscus uit tot een wereldwijde superster. Hij trok op zijn vele buitenlandse reizen grote menigten, terwijl hij onvermoeibaar interreligieuze dialoog en vrede bevorderde, waarbij hij de kant koos van gemarginaliseerden, zoals migranten.

Uniek in de moderne tijd is dat er tijdens een groot deel van Franciscus' heerschappij twee mannen in het wit in het Vaticaan waren. Zijn voorganger Benedictus koos ervoor om na zijn schokkende aftreden in 2013 in de Heilige Stoel te blijven wonen. Benedictus, een held van de conservatieve zaak, stierf in december 2022.

Franciscus benoemde bijna 80% van de kardinaalkiezers die de volgende paus zullen kiezen. Daarmee is de kans groter dat zijn opvolger zijn progressieve beleid zal voortzetten, ondanks de sterke weerstand van traditionalisten.