'Werp systeem omver': Haïtiaanse bendeleider Cherizier wil revolutie

Een machtige Haïtiaanse bendeleider heeft pogingen van buitenlandse naties voor een electorale routekaart en een weg naar vrede afgewezen, nu het land dieper in gewelddadige chaos stort en gewapende groepen het grootste deel van de hoofdstad controleren na het aftreden van premier Ariel Henry.

Regionale leiders van de Caribische Gemeenschap en Gemeenschappelijke Markt (Caricom) hielden vorige week een noodtop om een raamwerk voor een politieke transitie te bespreken, waar de Verenigde Staten op had aangedrongen deze "bespoedigd" te laten worden toen bendes chaos veroorzaakten in de hoofdstad Port-au- Prince, te midden van herhaaldelijk uitgestelde verkiezingen.

"We gaan de beslissingen die Caricom neemt niet erkennen", zei Jimmy 'Barbecue' Cherizier, een voormalige politieagent wiens bende grote delen van Port-au-Prince regeert, tegen Al Jazeera. Rechtengroepen hebben zijn bendealliantie beschuldigd van het begaan van wreedheden, waaronder moorden en verkrachtingen.

"Ik ga tegen de traditionele politici die met Caricom om de tafel zitten zeggen: sinds zij met hun families naar het buitenland zijn gegaan, moeten wij die in Haïti zijn gebleven de beslissingen nemen", zei Cherizier, geflankeerd door bendeleden die gezichtsmaskers droegen. Hij voegde eraan toe dat hij plannen voor een overgangsraad, bestaande uit de politieke partijen van het land, verwierp.

'Het zijn niet alleen mensen met wapens die het land hebben beschadigd, maar ook de politici", voegde hij eraan toe.

De Verenigde Staten en de Caribische landen hebben erop aangedrongen dat de voorgestelde raad een nieuwe interim-premier zou benoemen en een routekaart voor de verkiezingen zou opstellen.

Cherizier en zijn bendealliantie G9 Family and Allies hebben in belangrijke mate bijgedragen aan jaren van escalerend geweld en politieke instabiliteit in Port-au-Prince. Ze hebben brandstofterminals geblokkeerd, zijn in botsing gekomen met rivaliserende bendes en hebben geweld gebruikt om hun greep op de gebieden onder hun controle te verstevigen, waardoor duizenden Haïtianen gedwongen werden hun huizen te ontvluchten.

Cherizier – die onder sancties staat van de Verenigde Naties, de VS en andere landen – stond in het middelpunt van een nieuwe golf van onrust in Port-au-Prince toen hij opriep tot het aftreden van Henry.

Begin maart waarschuwde Cherizier dat Haïti te maken kreeg met het vooruitzicht van een 'burgeroorlog' als Henry niet zou aftreden.

Er zijn wijdverbreide plunderingen en straatgevechten geweest in Haïti na het aftreden vorige week van de 74-jarige Henry – en er is nog geen plan klaar voor wat daarna komt. De VS, die ontkende Henry onder druk te hebben gezet om een stap opzij te zetten, riep op tot een "politieke transitie".

De Guatemalteekse en Salvadoraanse consulaten werden samen met ziekenhuizen geplunderd in Port-au-Prince toen Henry’s kantoor de avondklok verlengde tot zondag.

Leiders van het Haïtiaanse maatschappelijk middenveld verwelkomden het aftreden van Henry, een niet-gekozen leider die in 2021 naar de post werd vernoemd, kort voor de moord op president Jovenel Moise, als een langverwachte stap.

De premier zou in februari aftreden. Hij werd feitelijk buitengesloten van het land sinds de onrust zich opstapelde en belandde in Puerto Rico nadat hem de toegang tot de Dominicaanse Republiek was ontzegd, die het eiland Hispaniola deelt met Haïti.

Het armste land op het westelijk halfrond wordt al jaren opgezadeld met corrupte leiders en wordt geplaagd door falende staatsinstellingen en geweld veroorzaakt door rivaliserende gewapende groepen.

Oproep tot 'revolutie'
Terwijl sommige politieke groeperingen hun naam voor de raad naar voren brengen en het zien als een uitweg uit het huidige machtsvacuüm in Haïti, zei Cherizier dat hij een revolutie wil.

"Nu zal onze strijd een nieuwe fase ingaan – om het hele systeem omver te werpen, het systeem dat bestaat uit vijf procent van de mensen die 95 procent van de rijkdom van het land controleren", zei hij tegen Al Jazeera.

Volgens Robert Fatton, een Haïti-expert aan de Universiteit van Virginia, vergelijkt Cherizier zichzelf graag met historische figuren als de Zuid-Afrikaanse Nelson Mandela of de oude president van Cuba, Fidel Castro.

"En hij zegt graag dat hij in wezen een revolutionair is … en dat hij de rijkdom gaat herverdelen", vertelde Fatton deze week aan Al Jazeera.

Hoewel Cherizier wat voedsel en middelen heeft uitgedeeld aan mensen in gebieden onder de controle van zijn G9-bende, 'is dat nauwelijks een visie op de toekomst of een soort revolutionaire daad", zei hij.

Als er eenmaal een overgangsregering is geïnstalleerd, kan die de weg vrijmaken voor een multinationale politiemacht ter plaatse in Haïti, gefinancierd door de VS en Canada.

De Keniaanse president William Ruto zei dat zijn land een dergelijke strijdmacht zou leiden, wat Cherizier verwierp.

"De aanwezigheid van Kenianen in Haïti zal ironisch zijn omdat dezelfde mensen die wapens gaven aan mensen in arme buurten om in opstand te komen tegen de voormalige regering en vervolgens de controle over die gewapende groepen verloren, nu een beroep doen op een buitenlandse macht om de boel te redden," hij zei.

"Het is een missie die bij voorbaat is mislukt – het is jammer dat William Ruto die kant op moet gaan."

De VN schat dat bendes momenteel ruim 80 procent van Port-au-Prince in handen hebben.

John Holman van Al Jazeera zei vanuit de Dominicaanse Republiek dat de twee rivaliserende bendes – de G9 en de G-PEP – een alliantie hebben gevormd onder de naam Viva Ensemble om te proberen te voorkomen dat buitenlandse troepen Haïti binnenkomen.

"Ze weten dat het hen uitdaagt", zei hij. "Haïtianen hebben enorm geleden onder de bendes. Maar de macht die ze hebben opgebouwd betekent dat er rekening mee moet worden gehouden in een grotendeels wetteloze staat."

Fatton merkte op dat "het meer is dat Cherizier controle wil hebben over zijn grondgebied", en dat degenen die het meest hebben geleden onder het aanhoudende bendegeweld in de Haïtiaanse hoofdstad "de zeer, zeer arme mensen in de grote sloppenwijken" zijn.

"Zo'n 200.000 Haïtianen moesten hun huizen verlaten. Ze moesten verhuizen naar heel slecht uitgeruste kampen", zei Fatton. "Je hebt met andere woorden een situatie waarin de mensen die het meest lijden de allerarmsten zijn, precies de mensen die Barbecue zegt te willen helpen."