Column: Borrelpraat no. 807

"Jules, waarom zit je zo diep nadenkend achter je glas? Denk je aan de aankomende verhoging van de stroomtarieven?"
"Nee, ja, ook, zeker, maar gelukkig zal men dat in fasen doen en eerst met de verschillende belangengroepen praten."
"We beginnen het misschien te leren om geen dingen vanuit de overheid door de strot van ons volk te duwen."
"Meestal krijgen degenen die dat doen het meteen of na een tijdje in hun gezicht teruggespuwd."
"Misschien denkt Jules diep na over de plotselinge daling van de cambiokoersen."
"Ach nee, ik kijk en werk met de koers van de Centrale Bank, niet met de koers van dat hossel-geldcircuit."
"Ja, maar als daar de koersen stijgen, dan passen de winkeliers hun prijzen meteen aan, terwijl de douanekoers dan meestal niet gestegen zijn."
"Dan moeten wij als consument onze overheid flink op hun donder geven zodat ze hun prijscontroleurs die met ons belastinggeld worden betaald, er meteen op uitsturen om prijsverhogingen in zo een geval meteen met een fikse boete te bestraffen."
"Ben ik helemaal met je eens.  Daarom ben ik altijd voorstander ervan geweest dat de prijzen van importartikelen in USD worden geprijsd en bij de kassa betaal je het totaal maal de dagkoers van de CBvS in SRD. Dan kan dit gesjoemel met prijzen niet plaatsvinden, want ook de inkoopbonnen van de winkel staan in USD."
"En waarom is dit voorstel wel bij de SLM, maar nooit bij de supermarkets ingevoerd?"
"Omdat men steeds zegt: 'ja, maar we verdienen geen dollars.' Eigenlijk een zwak argument, want bij de kassa betaal je in SRD en het prijskaartje in USD op het artikel mag niet veranderd of herschreven zijn."
"Inderdaad, die blijft zo, al stijgt of daalt de koers in SRD. Maar nee, dat willen we niet. Alsof we willen meespelen met dat slingerend koersgedoe en prijzen in SRD."
"Nou, toen de koers laatst een aantal dagen daalde, gingen sommige winkels er wel opeens toe over hun prijzen van importartikelen in USD of euro te plaatsen."
"Maar Jules waarover zat je zo even dan zo te denken?"
"Wel, op 21 februari werd vanwege de UNESCO de internationale Dag van de Moedertalen herdacht. Ik luisterde naar een interview daarover in het programma van M’mantin Taki, waarin de  voorzitter van de Trefossa stichting o.a. zei dat we meer moeite moeten doen om de verschillende moedertalen in ons land te leren spreken."
"Klopt, want velen willen wel dat anderen hun moedertaal moeten spreken, maar weigeren ronduit die van die anderen te leren, al is het maar een beetje."
"Ach, misschien zien ze daar de noodzaak niet van in, als je begrijpt wat ik bedoel."
"Nee, meester, ik begrijp niet wat u bedoelt. Wilt u dat met een concreet voorbeeld illustreren?"
"Eigenlijk niet, want dan trap ik misschien op lange tegen of schop ik tegen gevoelige scheenbenen."
"Neemt u mij niet kwalijk, meester, maar dat zeggen jullie ouderen vaker en dan blijven jullie tegen ons jongeren maar draaien om de hete brei heen. Eens moet 'dat ding' toch duidelijk aan ons gezegd worden?"
"Welnu, toe maar. Neem bijvoorbeeld de Creoolse groep, die spreekt Sranan Tongo en Nederlands, maar velen uit die groep weigeren gewoon om zelfs bijvoorbeeld maar een mondje Sarnami te gebruiken. Waarom?"
"Misschien omdat de Sarnami sprekers toch Nederlands of Sranan tegen hen gebruiken, dus dan bestaat die behoefte bij de creoolse sprekers niet om Sarnami te gebruiken."
"Of die lachen je uit als je Sarnami tegen hen spreekt, omdat je niet je juiste uitspraak of juiste woorden gebruikt. Dat nodigt anderen ook niet uit die taal te spreken."
"Klopt helemaal."
"Maar een Creoolse collega groette mij op school steevast met 'Kaise bhai' en ik zei dan: 'Thiek hai.' Leerlingen en collega’s keken in het begin vreemd naar ons, vooral naar m’n collega, alsof we uit Mongolië of Timboektoe kwamen. Later deden een paar mee, totdat eentje zei: 'Ik doe niet mee met dat kuly-kuly gedoe van jullie.' Boi, het werd toen één discussie daar in de leerkrachtenkamer."
"Ik zou het adviseren dat onze kinderen op de lagere school alvast de getallen van één tot en met twintig leren, naast in de schooltaal ook in het Sranan en Sarnami."
"Klopt. Weet je hoeveel kinderen dat ook in het Sranan boven de tien niet kunnen?"
"Net zoals leren groeten en veelgebruikte simpele vragen stellen in het Sranan en Sarnami."
"Klopt. Zie hier een belangrijke stap om het saamhorigheidsgevoel onder onze jongeren te vergroten."
"Maar we gebruiken wel de namen van elkaars gerechten, we weten allemaal wat aloe roti is, doksa in masala en tjatnie, moks' alesi, boyo, her'heri,  tjaw min, saoto, bami, teloh enzo."
"Maar daar houdt het zo een beetje bij op. Weet men bijvoorbeeld wat 'pompoen' in het Sarnami is?
"Ik noem dat 'pampoeng'. Als die jongemannen op een 'Hindostaans' huwelijk langskomen met die kommen met toespijs, vragen ze soms: 'Kohora mange'? Ik zeg dan 'Haa'.  En als ik nog een beetje wil, zeg ik 'Tani se aur mangila'. En bij rijst zeg ik: 'Bhaat na mangila.' Ik neem liever een roti. Ik zeg het toch goed, Kries?"
"Ja, goed zo, bhai."
"Maar is het waar dat op zo een huwelijk dan in feite alleen door mannen wordt gekookt?"
"Klopt, en ook mannen verdelen het eten."
"Dat is toch discriminatie van de vrouw?"
"Echt niet. Vooral in vroegere eeuwen merkte men dat het eten vaak snel verzuurde als er vrouwen kookten. Dat gebeurde als er een of meerderen in hun 'maandelijkse periode' waren. En het eten moest zeker een paar dagen goed blijven."
"En bij de Creolen mogen vrouwen in die periode niet aan het zuurgoed komen, anders beschimmelt dat binnen een dag."
"Maar Jules, wat overpeinsde je zo over die dag van de moedertalen?"
"Ik spreek vier talen: Surinaams-Nederlands, Sranan, Engels en Sarnami. Ik zat me af te vragen welke daarvan mijn moedertaal is."
"Wan lespeki bigi sma taki: 'Dat is de taal waarin je droomt.'"
"Inderdaad, want die taal zit dan diep in je geest verankerd. Die andere talen heb je gaandeweg leren spreken."
"Goed zo, heren. Dan toasten we op onze respectieve moedertaal."
"Proost!"
"Sjaak z’n moedertaal is die waarin hij drinkt."
"Ook proost op die van Sjaak."
 
Rappa